Sinds zijn ontdekking in juli 2025 raast de interstellaire komeet 3I/ATLAS door ons zonnestelsel. Een armada van telescopen en ruimtesondes heeft de mysterieuze bezoeker vastgelegd, wat leidt tot een verrassende ontdekking over zijn samenstelling.
Het is een zeldzaam kosmisch spektakel: een bezoeker van ver buiten ons zonnestelsel. Na Oumuamua en Borisov is komeet 3I/ATLAS pas het derde bevestigde interstellaire object dat door onze kosmische achtertuin suist. Sinds wij in juli al schreven over zijn ontdekking, heeft een hele batterij aan observatoria de komeet bestudeerd. De nieuwste beelden en eerste onderzoeksgegevens schetsen een fascinerend portret van deze kosmische reiziger…
Een visuele reis langs de komeet
De eerste aanwijzing dat er iets bijzonders aan de hand was, kwam van het ATLAS-systeem in Chili op 1 juli 2025. De waarneming toonde een vaag, bewegend object dat niet in een gebonden baan om de zon bleek te draaien.
De ontdekkingsopname van 3I/ATLAS, gemaakt door het Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS) in Chili op 1 juli 2025. Het zwakke, bewegende object (aangegeven met pijlen) was de eerste hint van een nieuwe interstellaire bezoeker. Foto-animatie: ATLAS/University of Hawaii/NASA
Nog geen maand later, op 21 juli, bevestigde de Hubble ruimtetelescoop de komeetachtige aard van het object. Een animatie van de waarnemingen toonde een heldere, traanvormige coma van stof en gas die van de kern afkomstig was.
Animatie van meerdere foto’s genomen door de Hubble ruimtetelescoop op 21 juli 2025, waarop de beweging en de stofcoma van 3I/ATLAS duidelijk zichtbaar zijn. De komeet bevond zich op dat moment op 446 miljoen kilometer van de Aarde. Foto-animatie: NASA, ESA, David Jewitt (UCLA); bewerking: Joseph DePasquale (STScI)
De James Webb ruimtetelescoop bracht op 6 augustus de samenstelling in kaart. Een drieluik in verschillende infrarood golflengten onthulde de aanwezigheid van koolstofdioxide (CO₂) en water (H₂O) in de coma van de komeet.
Drieluik van 3I/ATLAS, vastgelegd door NIRCam van de James Webb ruimtetelescoop. De beelden tonen de totale helderheid (links), emissie van koolstofdioxide (midden) en emissie van water (rechts) op 6 augustus 2025. Foto’s: NASA/James Webb Space Telescope
Eind augustus legde de Gemini South-telescoop in Chili een prachtig overzichtsbeeld in kleur vast, waarop de coma te zien was die zich duizenden kilometers het heelal in uitstrekte.
Diepteopname van 3I/ATLAS door de Gemini South-telescoop op 27 augustus 2025. De afbeelding toont de brede coma met een lengte van ongeveer 1/120e graad aan de hemel. Foto: International Gemini Observatory/NOIRLab/NSF/AURA/Shadow the Scientist. Beeldbewerking: J. Miller & M. Rodriguez (International Gemini Observatory/NSF NOIRLab), T.A. Rector (University of Alaska Anchorage/NSF NOIRLab), M. Zamani (NSF NOIRLab)
Marssondes grijpen hun kans
Toen 3I/ATLAS op 3 oktober 2025 dicht langs Mars scheerde, veel dichter dan deze ooit bij Aarde kwam, grepen twee orbiters rond de rode planeet hun unieke kans. ESA’s ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) legde vanaf zo’n 30 miljoen kilometer afstand de komeet vast als een heldere, wazige vlek. Bijna gelijktijdig deed ook China’s Tianwen 1 orbiter waarnemingen, waarbij de kern en coma duidelijk van elkaar te onderscheiden waren.
Gestapelde opnames van 3I/ATLAS (de bewegende wazige vlek), vastgelegd door de CaSSIS-camera aan boord van ESA’s ExoMars Trace Gas Orbiter op 3 oktober 2025, vanuit een baan om Mars. Foto/animatie: ESA/TGO/CaSSIS
3I/ATLAS gefotografeerd door de High-Resolution Imaging Camera (HiRIC) van China’s Tianwen 1 orbiter, eveneens op 3 oktober 2025, vanuit een baan rond Mars. De afstand bedroeg alhier circa 29 miljoen kilometer. Foto/animatie: CNSA
Een komeet met een kosmisch litteken
Wat kunnen we uit al deze data afleiden? Een opvallende bevinding is dat de kleur van de komeet niet mysterieus veranderde, zoals soms werd vermoedt. Volgens wetenschapper Qicheng Zhang is er geen bewijs voor kleurveranderingen van de gassen in de coma. “Onze analyses tonen aan dat de coma sinds de eerste detectie van een coma nog altijd aanwezig is, substantieel bijdraagt aan de waargenomen helderheid van het object, maar kleurveranderingen of een veranderende samenstelling van de uitgestoten gassen werd niet geobserveerd”, zo stelde hij. De karakteristieke blauwgroene tint werd al in september door observatoria maar ook amateurastronomen waargenomen.
Qicheng Zhang, postdoctoraal astronoom aan de Lowell Observatory in Arizona fotografeerde ook zelf het interstellaire object met een 6-inch (152-mm) Ritchey–Chrétien reflector door dunne bewolking heen in de ochtend van 1 november vanuit Arizona, V.S. Foto: Qicheng Zhang
De meest revolutionaire inzichten komen van de eerste onderzoeksgegevens. Metingen van de James Webb ruimtetelescoop onthullen een extreem hoge verhouding koolstofdioxide ten opzichte van water. Dit unieke kenmerk wijst erop dat de buitenste laag van de komeetkern miljarden jaren lang is blootgesteld aan galactische kosmische straling. Deze intense straling heeft de oorspronkelijke materialen omgezet in een soort verweerd, aan organisch materiaal rijke korst. We kijken dus niet naar een ongerepte tijdcapsule uit een ver gelegen zonnestelsel, maar naar een object dat de littekens draagt van een lange, eenzame reis door de Melkweg.
Schematische weergave van de naar verwachting gelaagde structuur van de kern van 3I/ATLAS, waaruit het effect van galactische kosmische straling blijkt. De buitenste ~15-20 meter is verrijkt met koolstofdioxide (CO₂) en organisch materiaal, terwijl de ongerepte, oorspronkelijke samenstelling zich eronder bevindt. Afbeelding: Romain Maggiolo et al., Royal Belgian Institute for Space Aeronomy (BIRA-IASB), Science Systems and Application Inc. Hampton, Nasa Langley Research Center, Hampton, Centre for mathematical Plasma Astrophysics, Heverlee, Belgium. arXiv:2510.26308
De geplotte banen van 3I/ATLAS en ons zonnestelsel in ons sterrenstelsel (van bovenaf bezien). De baan van onze zon is weergegeven in gele stippellijn, die van de komeet in rood. Begrepen kan worden dat de komeet een excentrischer baan volgt om het centrum van de Melkweg dan ons zonnestelsel zelf. Afbeelding: M. Hopkins/Ōtautahi-Oxford team. Base map: ESA/Gaia/DPAC, Stefan Payne-Wardenaar
Slot
3I/ATLAS blijft zich, zoals gepland, haastig van ons verwijderen. De komende weken zal hij echter nog zichtbaar blijven voor telescopen, waarbij zijn reis perfect te volgen is in bijvoorbeeld NASA’s ‘Eyes on the Solar System’ app. Elke nieuwe waarneming biedt een zeldzame kans om de geschiedenis van deze kosmische zwerver verder te ontcijferen.
Animatie van de hyperbolische baan van 3I/ATLAS door ons zonnestelsel. De baan bevestigt dat het object niet door de zwaartekracht van de Zon is gebonden en ons stelsel weer zal verlaten. Afbeelding: NASA/JPL
De komende weken staan nog observaties met ESA’s sonde JUICE gepland, momenteel onderweg naar Jupiter. Afbeelding: ESA/ATG Europe