Als AD-columnist en allround mediakanon Angela de Jong een ijsje bestelt, zegt ze tegen de ijscoman dat „hij haar wel voor gek zal verklaren, maar dat ze een bolletje vanille en een bolletje chocolade wil”. Althans, dat stel ik me zo voor als ik haar columns lees. Steeds opnieuw kondigt ze aan dat ze iets ontzettend spannends gaat schrijven, waarna we steevast de eerste de beste huis-tuin-en-keukengedachte krijgen voorgeschoteld.

„Ik zal er wel om verketterd worden”, schrijft ze over het nieuws dat veel kinderen in Nederland te dik zijn; maar ze is toch blij voor een meisje in haar omgeving dat ook worstelt met haar gewicht, omdat ze dan „gelukkig niet de enige is als ze in de aula om zich heen kijkt”. En „je mag het tegenwoordig niet hardop zeggen”, schrijft ze twee weken later, „maar veel gezinnen zouden enorm opknappen als pa en ma niet elke dag gestrest heen en weer hoeven te sjezen tussen crèche en oppas.” En ze weet dat het mensen nog bozer maakt dan een mening over Zwarte Piet of de islam, maar ze houdt dus niet van honden. „Maar dat zeg ik natuurlijk niet hardop. Ben je gek.”

Deze week overtreft De Jong zichzelf met een drietrapsraket van verondersteld onbegrip. Ze „mijdt het onderwerp al dagen”, ze „zegt het niet hardop” en „ze houdt haar mond”. Ze is namelijk bang voor „schuimbekkende” mensen die vinden dat Jesse Klaver in het kabinet hoort. „Het kost haar moeite” en ze „moet op haar tong bijten”, maar ze gaat dus niet zeggen dat ze stiekem vindt dat er – en zorg even dat u stevig zit voordat u verder leest – een centrumrechtse coalitie moet komen. Ondanks alles duurt het niet lang voordat De Jong het, met het risico door Jesse Klaver-adepten met fakkels en hooivorken belaagd te worden, toch hardop durft uit te spreken. Een paar uur na de publicatie van haar column, om precies te zijn. Niet fluisterend tegen haar echtgenoot, maar luid en duidelijk aan tafel bij Pauw & De Wit, met honderdduizenden kijkers. Een tafel waar ook Elsevier-columnist Geerten Waling zit, die toevallig precies hetzelfde vindt.

Mensen lezen nu eenmaal graag hun eigen saaie mening terug

Ik zal hier wel weer heel veel gezeik mee krijgen, maar ik vind dit dus een kwalijke stijlfiguur. Om te beginnen is het stilistisch wat armoedig. Je kunt gewoon zeggen: twee bolletjes graag, vanille en chocolade. Elke verdere toevoeging is onnodige interessantdoenerij. Maar dat is niet het grootste probleem. Dat is dat je kritiek verwart met iets niet mogen zeggen. Je doet alsof je de mond wordt gesnoerd, terwijl je een heel doorsnee standpunt inneemt. Alsof je je eigenlijk gedeisd zou moeten houden, omdat mensen met een ander perspectief bloeddorstige gekken zijn die bij het minste of geringste volledig door het lint gaan. Maar het moet toch gezegd worden en als een soort moderne Hannie Schaft werp jij je dan maar op, elke keer opnieuw, in een grote landelijke krant, in podcasts, op de radio en op televisie.

De Jong is natuurlijk lang niet de enige die deze strategie gebruikt, de nieuwe Tweede Kamer zit tjokvol types die precies hetzelfde doen. Ze spelen de underdog, terwijl ze al lang onderdeel zijn van de gevestigde orde. Ze verkopen oppervlakkigheid als moed en gemakzucht als rebellie. Worden ze tegengesproken dan gaan ze niet in op de argumenten, maar verdedigen ze het recht om het te mogen zeggen, alsof ze die strijd niet al lang en breed gewonnen hebben. Het is de kern van populisme, een voortdurende opstand van winnaars in de slachtofferrol.

Waar De Jong vijf columns per week produceert, moet ik eens per week iets inleveren. En ik heb vaak al geen idee wat ik moet vinden. De afleveringen waarover ik zelf het meest twijfel, omdat ze naar mijn idee niet diepgaand of niet verrassend genoeg zijn, scoren altijd het beste. Mensen lezen nu eenmaal graag hun eigen saaie mening terug. Ik begrijp dus best dat het aantrekkelijk is om je te verkopen als taboe. Op die manier promoveer je iets voorspelbaars tot iets opwindends, iets om voor te strijden. Maar het blijft een revolutie vanuit de twee-onder-een-kap, een opstand vanaf de hoekbank, een controverse als een kookeiland.

Thomas Hogeling

Thomas Hogeling beschouwt wekelijks de publieke opinie. Wat wordt er gezegd en vooral niet gezegd?

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.