Misschien heb je ze in een heldere novembernacht weleens aan de hemel zien staan: het beroemde Pleiadencluster de Zeven Zusters. Nou, het blijken er een stuk meer dan zeven te zijn. Ze vormen slechts het begin van een veel grotere groep sterren.
Astronomen van de University of North Carolina combineerden gegevens van NASA’s Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) met die van de Gaia-ruimtetelescoop van ESA. Ze ontdekten zo duizenden verborgen broertjes en zusjes van de Pleiaden verspreid over de hemel: een uitgestrekte structuur die zij het Greater Pleiades Complex noemen. Daarmee zijn de Pleiaden twintig keer groter dan eerder werd gedacht.
De broers en zussen drijven uit elkaar
De meeste sterren, waaronder onze eigen zon, worden in groepen geboren. In de loop van de tijd drijven deze sterrenbroers en -zussen uit elkaar, waardoor het moeilijk wordt hun gemeenschappelijke oorsprong te achterhalen. Door gebruik te maken van de rotatiesnelheden van sterren als een soort kosmische klok, waarbij jonge sterren snel draaien en oudere langzamer, wisten de Amerikanen echter verloren gewaande leden van de Pleiaden te identificeren die verspreid aan de hemel staan. TESS leverde de rotatiemetingen en Gaia nauwkeurige positie- en bewegingsgegevens. Zo konden de onderzoekers zien dat de Pleiaden niet zomaar een klein sterrenclustertje zijn, ze vormen de dichte kern van een enorme, langzaam oplossende sterrenkolonie. “Deze studie verandert de manier waarop we naar de Pleiaden kijken: niet slechts als zeven heldere sterren, maar als duizenden lang verloren broers en zussen, verspreid over de hele hemel”, legt hoofdonderzoeker Andrew Boyle uit.
De bevindingen hebben verstrekkende gevolgen. De Pleiaden vormen niet alleen een astrofysisch ijkpunt voor jonge sterren en exoplaneten, maar ook een cultureel symbool dat wereldwijd voorkomt: ze worden genoemd in het Oude Testament en in de joodse Talmoed. De Pleiaden worden gevierd als Matariki in Nieuw-Zeeland en zelfs afgebeeld in het logo van Subaru in Japan.
Complexe structuren
“We beginnen te beseffen dat veel sterren in de buurt van de zon deel uitmaken van enorme, uitgebreide sterrenfamilies met complexe structuren”, vervolgt onderzoeker Andrew Mann. “Ons onderzoek biedt een nieuwe manier om deze verborgen verwantschappen bloot te leggen.” De onderzoekers keken specifiek naar de rotatie van sterren om de sterrenhemel in kaart te brengen. Dit is een nieuwe methode die hoogstwaarschijnlijk nog veel meer informatie gaat opleveren over sterrenfamilies. De verwachting is dat veel ogenschijnlijk op zichzelf staande sterrenclusters in werkelijkheid deel uitmaken van uitgestrekte groepen sterren. Toekomstig onderzoek met deze methode kan astronomen zelfs helpen om de oorsprong van de zon te achterhalen en te ontdekken of ook zij ooit deel uitmaakte van een veel grotere sterrenfamilie.
“Door te meten hoe sterren draaien, kunnen we sterrenfamilies identificeren die te verspreid zijn om met traditionele methoden te detecteren. Zo openen we een nieuw venster op de verborgen structuur van ons melkwegstelsel”, besluit Boyle. En komen we dus ook meer te weten over het ontstaan en de ontwikkeling van zonnestelsels als het onze.
De Pleiaden
De Pleiaden worden ook wel het zevengesternte genoemd, omdat vooral zeven sterren duidelijk aan de hemel te zien zijn. Maar het sterrencluster bestaat eigenlijk uit honderden sterren en naar nu blijkt dus nog veel meer. Op het noordelijk halfrond kun je de sterrenhoop in november het beste waarnemen. Richt je blik op het zuiden, zoek Orion en ga dan een eindje naar rechts. Daar kun je een klein blauw wolkje zien: de Pleiaden. De sterren zijn vernoemd naar zeven nimfen uit de Griekse mythologie. Deze zusjes waren de dochters van de Titaan Atlas en de Oceanide Pleione.