ANPBontenbal en Jetten in de Kamer vandaag

NOS Nieuws•vandaag, 17:00

  • Guus Dietvorst

    redacteur Politiek

  • Marleen de Rooy

    politiek verslaggever

  • Guus Dietvorst

    redacteur Politiek

  • Marleen de Rooy

    politiek verslaggever

D66 moet met CDA allereerst Nederland van het stikstofslot halen en een antwoord bedenken op het energievraagstuk. Dan houd je bedrijven hier en kan je de nodige huizen bouwen. Dat is wat er achter de plannen zit van verkenner Koolmees, waar de Tweede Kamer vandaag over debatteerde, blijkt uit gesprekken met betrokkenen.

In het verslag van Koolmees worden vijf thema’s genoemd waar de twee partijen zich over moeten buigen. Maar achter de schermen is te horen dat het succes van de nieuwe formatiefase afhangt van stikstof en energie. Als je die slepende problemen ‘lostrekt’, kan je verder met Nederland, is het idee.

De komende drie weken moet er, onder leiding van informateurs Wijers en Buma, worden gezocht naar plannen op dit gebied waar andere partijen niet omheen kunnen.

Stikstofplan omarmen

Op stikstof ligt er al een prima uitgangspunt, klinkt het achter de schermen. Het gaat om een stikstofreductieplan van bestuurders en boeren van deze zomer. Het meest waarschijnlijke is dat dit wordt omarmd door D66 en CDA, ook omdat andere partijen te porren zijn om het stikstofprobleem op deze manier aan te pakken.

In het plan van onder meer de provincies, gemeenten en boerenorganisatie LTO is dwang richting boeren in het uiterste geval niet uitgesloten. Daarmee zou het juridisch voldoende moeten zijn om van het stikstofslot te komen.

Wopke-Wiebes

Wat energie betreft moet er worden gekeken naar de zogenoemde netcongestie. De drukte op het stroomnet zet op dit moment een rem op de woningbouw en groei van bedrijven. Om dat op te lossen wordt geopperd om het Nationaal Groeifonds (ook wel Wopke-Wiebes-Fonds) nieuw leven in te blazen. Met die miljarden zou de portemonnee getrokken kunnen worden voor netbeheerders als Alliander en Stedin om het elektriciteitsnet de nodige boost te geven.

In het debat ging D66-leider Jetten vandaag niet in op deze specifieke thema’s, maar hij stelde wel dat hij met het CDA inzet op “grote doorbraken”. En ook dat hij “antwoord wil geven op de vraagstukken die bepalend zijn voor de toekomst van Nederland”. CDA-leider Bontenbal zei de lijst met vraagstukken “behapbaar” te willen houden.

ANPVerkenner Wouter Koolmees

Bij het schrijven moeten D66 en CDA de komende weken andere partijen, die nodig zijn voor meerderheden, in gedachten houden. “Die kunnen dan beoordelen of ze aanknopingspunten zien om mee te werken”, aldus Koolmees, daarmee vooral doelend op GroenLinks-PvdA, VVD en JA21.

Met breed gedragen oplossingen als basis, zou de formatie kunnen uitdraaien op een minderheidskabinet van D66, CDA met VVD erbij. Op dit moment is dat een veelgehoorde uitkomst. JA21 en GL-PvdA zouden het kabinet dan kunnen steunen op verschillende terreinen die voor die partij belangrijk zijn.

Duidelijk is dat ogenschijnlijk voor de hand liggende meerderheidsvarianten (op dit moment) niet mogelijk zijn. D66-GL-PvdA-CDA-VVD is veel genoemd, maar VVD wil écht niet met GL-PvdA. En voor een variant met JA21 in plaats van GL-PvdA zijn de verschillen tussen D66 en JA21 te groot.

Broodnodige steun

Steun van GroenLinks-PvdA zal voor een minderheidskabinet broodnodig zijn, omdat die partij veel zetels in de Eerste Kamer heeft (waar kabinetsplannen ook goedgekeurd moeten worden). BBB is daar ook een grote machtsfactor, maar die partij wil geen stappen zetten op het gebied van stikstof.

De afhankelijkheid van GL-PvdA is de reden dat de VVD de komende weken buitenspel staat, terwijl de verwachting is dat de partij uiteindelijk wel in een kabinet belandt. Als de VVD in deze fase al volledig zou aanhaken, zou dat GL-PvdA kunnen afschrikken, is de redenering.

Bewindspersonen van andere partijen?

De verwachting is dat GL-PvdA stappen op stikstof en energie uiteindelijk zal steunen – ook als ze niet meeregeren – omdat dat te belangrijke onderwerpen zijn om te laten lopen. GL-PvdA-leider Klaver benadrukte vandaag in het debat dat hij “veel vertrouwen” heeft in het vervolg van de formatie. Terwijl VVD-leider Yesilgöz haar onvrede uitsprak. Ze betoogde dat haar partij wel mee had willen schrijven en zei te vrezen dat dit de opmaat is naar een “links kabinet” met GL-PvdA.

En dat gaat de VVD echt niet meemaken, zo zeggen ze. Te horen is wel, in aanvulling op het minderheidskabinet-idee, dat er van constructieve partijen een paar bewindspersonen kunnen worden gestrikt. Daarbij zou je kunnen denken aan een minister van migratie van JA21-huize en een minister van Energie en Klimaat uit de GL-PvdA-gelederen. Die bewindspersonen treden dan op ‘persoonlijke titel’ toe tot het kabinet. Maar zover is het allemaal nog niet.

Harde noten

Naast stikstof en energie zijn er nog drie andere thema’s uit het advies van Koolmees waar D66 en CDA over moeten nadenken. Dat zijn wonen, migratie en veiligheid. Ook die onderwerpen zijn belangrijk, en er gaan ongetwijfeld harde noten over worden gekraakt, maar pas als die andere twee zijn getackeld.

In het debat gaf de verkenner nog een advies mee aan de Kamer over de vijf thema’s. “Ik denk dat een soort pacificatie moet worden gevonden.” Minder polariseren en op zoek naar de overeenkomsten dus. De komende weken zal blijken of Jetten en Bontenbal daartoe een aanzet kunnen geven.