„Drie mannen boeiden mijn man, stopten hem in een auto en reden weg. Dat terwijl niemand wist waar we ons schuilhielden. Blijkbaar hebben mensen hem een winkel zien binnengaan en hem verraden.”

Het is het verhaal van de dertigjarige Alexander. Zijn vrouw Jevgenia –beide namen zijn uit veiligheidsoverwegingen gefingeerd– vertelde zijn geschiedenis eerder deze week aan het onafhankelijke Russische nieuwsplatform The Insider.

Jevgenia laat weten dat haar man, die soldaat is, op een dag ernstig gewond raakte. „Hij liep een hersenschudding en een kaakblessure op nadat een granaat insloeg in een huis waarin hij zich had verschanst.”

Alexander krijgt daarom medisch verlof, maar snel daarna volgen dreigementen. „Ze belden en zeiden dat hij een lafaard was, en dat er al een aanklacht tegen hem was ingediend omdat hij niet terug wilde komen.”

Een geschrokken Alexander besluit daarop weer naar zijn eenheid terug te keren. „Daar werd hij bij soldaten ondergebracht die van desertie werden beschuldigd. Maandenlang wachtte hij op een proces of op terugzending naar Oekraïne.”

Held

Alexander komt echter onverwachts thuis. „Ik vroeg hem wat er gebeurd was, maar hij wuifde het weg. Later zei hij dat hij een soort deal had gesloten met iemand van de eenheid en dat hij later terug zou keren.” In werkelijkheid was zijn vertrek niets anders dan een vlucht.

Het echtpaar verhuist naar een dorp en verandert hun telefoonnummers. Toch slaagt de militaire politie er een paar maanden later in Alexander op te sporen en terug te sturen naar het front. Het enige wat hij Jevgenia nog kan vertellen, is: „Als ik de kans krijg, schrijf ik je.”

Korporaal Pavlov deserteerde –vooralsnog– wel met succes. „Net als veel anderen was ik een gewone klusjesman”, vertelde de uit Oost-Siberië afkomstige Rus onlangs aan de onafhankelijke Russische website iStories. In de zomer van 2024 tekent hij echter een contract voor militaire dienst bij het Russische leger. „Ik was het burgerleven zat. Ik ging liever de oorlog in om als held te kunnen sterven.”

In januari 2025 wordt Pavlov enkele kilometers ten noorden van de stad Makijivka (Donetsk) ingezet om het dorp Raihorodka te bestormen. Op dat moment beseft de korporaal naar eigen zeggen dat hij daar niet levend van zal terugkeren.

Kofferbak

Vlak voor de gevechtsmissie neemt Pavlov zich voor te deserteren. Hij verplaatst zich ’s nachts en verstopt zich na zonsopgang in verlaten huizen. Kort na het begin van zijn vlucht komt de Rus in Svatove (Loehansk) aan.

Een aantal dagen later bereikt hij te voet Starobilsk, zo’n 50 kilometer verderop. Daar besluit Pavlov contact op te nemen met Get Lost, een organisatie die in 2022 werd opgericht door Grigory Sverdlin, **** een Russische antioorlogsactivist die naar Georgië vluchtte. De organisatie helpt Russische mannen om hun dienstplicht te ontlopen of te deserteren. De organisatie vertelt hem dat ze hem alleen kunnen helpen als hij erin slaagt naar Rusland terug te keren, omdat er in de bezette Oekraïense gebieden niet veel vrijwilligers zijn.

Een chauffeur toont zich bereid Pavlov naar de grens te brengen. Via een gat in een hek bereikt hij zijn geboorteland, maar in juli wordt hij op een treinstation in de buurt van Moskou aangehouden. „Ik heb een grote fout gemaakt. Letterlijk de dag ervoor kocht ik een ticket onder mijn eigen naam”, zegt Pavlov.

„Het hele frontgebied staat vol met militaire politie en controleposten”

Sergej Krivenko, directeur Burger, Leger en Recht

Van zonsopgang tot zonsondergang moet hij geboeid op één plek blijven staan, wachtend tot iemand van zijn militaire eenheid arriveert om hem terug naar het front te brengen. Maar als hij weer op weg is naar het slagveld, weet Pavlov uit de open vrachtwagen te springen en opnieuw te vluchten.

Dit keer vertrekt hij naar een afgelegen stad „ver weg van Moskou en Sint-Petersburg”. Daar ontmoet hij een paar lokale bewoners die hem onderdak bieden en hem aan een baan helpen.

Simkaarten

Dat militairen direct vanaf het slagveld ontsnappen, is volgens mensenrechtenactivisten niet gebruikelijk. „Het hele frontgebied staat vol met militaire politie en controleposten”, zei Sergej Krivenko, directeur van de Russische mensenrechtenorganisatie Burger, Leger en Recht recent tegen iStories. Meestal wachten soldaten daarom tot ze met verlof worden gestuurd of gewond raken en zich ergens ver van de frontlinie bevinden.

Zijn militairen eenmaal gevlucht, dan is het volgens kenners niet eenvoudig om onder de radar te blijven. Ivan Tsjoeviljajev van Get Lost merkt in gesprek met The Insider op dat Rusland voortdurend speurt naar gedeserteerde soldaten. Het land checkt telefoonrekeninggegevens, voert huiscontroles uit op het geregistreerde adres en legt hinderlagen bij de huizen van vrienden of familieleden aan.

„We raden daarom af ​​om bankpassen te gebruiken”, zegt Tsjoeviljajev. „Koop ook geen simkaarten en huur geen woning op je eigen naam”, adviseert Tsjoeviljajev deserteurs. „Het is bovendien cruciaal om nieuwe communicatieregels met familie en vrienden af te spreken. Communiceer alleen via tussenpersonen.”