‘Hallo, Mike Pence hier”, klinkt het kort na het afgesproken tijdstip via Zoom. De voormalig vicepresident is thuis in Indiana. Hij is zijn koffers aan het pakken voor een reis naar Europa en verschijnt niet in beeld. Maar de vriendelijke, gedragen, soms aarzelende stem is van degene die, diep in de nacht na de Capitoolbestorming in 2021, de verkiezingszege van Joe Biden op Donald Trump bekrachtigde, waarna Pence volledig uit de gratie viel bij zijn Republikeinse Partij. Het is de stem van een man die, zo blijkt, erg bezig is met de toekomst van het conservatisme én met zijn eigen plek in de geschiedenis. Twee zaken die kunnen samenkomen in een nieuwe gooi naar het presidentschap.
„Ik denk op dit moment niet aan mezelf. weten niet wat de toekomst brengt, maar we weten wel wie de toekomst bepaalt”, antwoordt hij op de vraag wat er waar is van speculaties dat hij, inmiddels 66 jaar oud, zich zou melden voor de Republikeinse voorverkiezingen van 2028. De reactie typeert Pence: een diepgelovige evangelisch christen en een eeuwige politicus die niets uitsluit. „De roeping van mijn leven is, op dit moment, een stem te zijn die de leiding van onze partij aanspoort om terug te keren naar tijdloze conservatieve principes. Waarden die haar en de Verenigde Staten groot gemaakt hebben”, benadrukt hij.
Met die boodschap reist hij het land door, geeft hij lezingen en interviews. Hij werkt aan een boek over het conservatisme. Hij pleit ervoor dat de Verenigde Staten hun „unieke rol als leider van de vrije wereld” hernemen en hekelt de importheffingen en inmenging in het bedrijfsleven van de tweede regering Trump. Na de herverkiezing van Donald Trump, en vanwege diens onomstreden leiderschap van een toenemend populistische en isolationistische Republikeinse Partij, lijkt Pence een roepende in de woestijn.
spreekt hij in Amsterdam op de Nexus Conferentie.
CV
Michael Richard Pence (1959) groeide in de staat Indiana op in een katholiek gezin van Ierse origine. Net als zijn Democratische ouders was hij groot fan van John F. Kennedy. Hij studeerde rechten en bekeerde zich tot de evangelische stroming van het protestantisme en de Republikeinse Partij van Ronald Reagan.
1992-1999 Na twee gefaalde campagnes voor het Huis van Afgevaardigden (1988 en 1990) werd hij talkradiohost.
2001-2013 Een derde poging was wel succesvol: Pence werd Afgevaardigde uit Indiana. Hij voegde zich bij de Tea Party en werkte zich op tot de nummer drie van de fractie.
2013-2017 als gouverneur van Indiana werd Pence bekend om zijn verzet tegen gelijke rechten voor lhbti’ers.
2017-2021 vicepresident onder Donald Trump.
2023 mislukte gooi naar Republikeinse nominatie voor het presidentschap.
2025 in mei ontving Pence de Kennedy Profile in Courage Award voor zijn optreden tijdens de Capitoolbestorming.
Met zijn vrouw Karen Pence heeft hij drie kinderen en vier kleinkinderen.
Pence is een tragische figuur. Als schuinsmarcheerder Trump hem in 2016 niet tot running mate had gemaakt om religieus-rechts voor zich te winnen, was de destijds impopulaire gouverneur van Indiana allang in de vergetelheid geraakt. Ook als vicepresident maakte hij geen diepe indruk. Immer loyaal stond hij Trump bij en verdedigde hij diens chaotische bewind. Totdat Pence in de laatste weken van hun ambtstermijn zijn baas trotseerde en niet meeging in diens leugens over en verzet tegen de verkiezingsuitslag van 2020. Sindsdien wordt hij door mensen die nooit Republikeins zullen stemmen geroemd als held die de president, en de Capitoolbestorming, weerstond. Door Trumps achterban wordt hij gehaat als een verrader.
Uw naam zal voor altijd verbonden zijn aan 6 januari 2021. Hoe kijkt u daar zelf op terug?
„Het was een dramatische dag, met een oproer in het Capitool. Maar ik geloof dat die dramatische dag uiteindelijk een overwinning voor de vrijheid werd. Terwijl de wereld toekeek, toonden we de veerkracht van onze instellingen en de vastberadenheid van Amerikanen om vast te houden aan onze grondwet. Ik zal, met Gods genade, altijd geloven dat ik die dag mijn plicht heb gedaan. Waar ik ook kom in het land, en in het buitenland, overal uiten mensen hun waardering.”
Pence was die dag, in zijn rol als senaatsvoorzitter, verantwoordelijk voor de formele bekrachtiging van de verkiezingswinst van Biden. Na twee maanden met complottheorieën over de verkiezingsuitslag en mislukte rechtszaken om die ongedaan te maken, zette Trump zijn vicepresident onder druk om het resultaat niet te certificeren. Toen die weigerde, moedigde Trump zijn aanhangers aan naar het Capitool te trekken. Zij riepen „hang Mike Pence op” en zetten een galg en strop voor het parlementsgebouw.
Capitoolbestormers waren specifiek naar u op zoek, de president floot ze niet terug. Vreesde u voor uw leven? Voor dat van uw aanwezige vrouw en dochter? Voor de democratie?
„Ik ben niet bang geweest. Wel heel erg boos.”
Boos op de bestormers? Boos op de president?
„Ik kookte van woede, terwijl ik op de kleine televisie in het ceremoniële kantoortje van de vicepresident naast de senaatsvloer zag wat er gebeurde. Ik dacht: niet dit, niet hier, niet in Amerika.”
Na het beteugelde oproer staakte Trump zijn verkiezingsondermijning – voor even. „De president stemde in met een ordelijke machtsoverdracht. Hij en ik spraken elkaar nog geen week later. Ik kan je vertellen dat de president erg berouwvol was. We gingen op zeer vriendschappelijke voet uit elkaar”, zegt Pence.
Van vriendschap of berouw is nu geen sprake meer. Het duo heeft elkaar „nog een of twee keer gesproken” sindsdien. De laatste keer was toen Pence Trump een jaar geleden belde om hem te feliciteren met zijn verkiezingsoverwinning, zegt hij. „Maar ik heb het idee dat hij nog wel naar mij luistert”, zegt Pence, zonder uit te kunnen leggen hóé Trump zich nog door zijn zijlijncommentaar zou laten leiden.
Pence is selectief kritisch op Trump. Hij blijft „trots” op hun „exceptioneel succesvolle” samenwerking tussen 2017 en 2021 en, publiekelijk, positief over de president zelf. „Ik geloof niet dat Trump een isolationist is.” Waar de president faalt, is het in Pence ogen vanwege andere „mensen in de regering”, zoals „pro-abortus” zorgminister Robert F. Kennedy Jr. en Trumps . Hij hekelt mediapersoonlijkheden als Steve Bannon en Tucker Carlson. Hij oordeelt echter niet over de agressieve , aanvallen op rechters, universiteiten en media en inmenging met toekomstige verkiezingen. Pence komt – voorlopig – ook niet voor op de ‘hit list’ van politieke vijanden op wie Trump wraak neemt door ze te laten vervolgen.
In zijn tweede termijn is Trump druk bezig de Amerikaanse geschiedenis in het algemeen en die van de Capitoolbestorming in het bijzonder te herschrijven. Deze week nog verleende hij preventief gratie aan medestanders die namens hem de verkiezingsuitslag aanvochten. Eerder liet hij alle Capitoolbestormers vrij. Tijdens hoorzittingen wringen kandidaat-bewindslieden zich in bochten om niet te zeggen dat Trump de verkiezingen van 2020 verloor – loyaliteit met die leugen is een voorwaarde.
Kort na het oproer werd Trump uitgekotst door zijn eigen partij en kiezers, maar intussen tonen aan dat een ruime meerderheid van de Republikeinen gelooft dat de verkiezingen van 2020 niet deugden en de aanval op het Capitool niet gewelddadig was.
Recent werden Pence’s aantekeningen van die dag gepubliceerd. Daarin schreef hij dat Trump tegen hem zei „je gaat als slapjanus ten onder”.
Mike Pence. Manhattan, juni 2024.
Foto Amir Hamja / The New York Times
Zoom in
De geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars. Trumps aanval op de democratie was voor Amerikaanse kiezers geen diskwalificatie om hem nogmaals president te maken.
„Dat Trump opnieuw de Republikeinse kandidaat werd en de verkiezingen won, had vooral te maken met het falen van de Biden-regering: van de desastreuze terugtrekking uit Afghanistan en de recordinflatie, tot grootste migratiecrisis in de Amerikaanse geschiedenis. Kiezers stonden begrijpelijkerwijs te popelen om terug te keren naar onze regering.
Dat volk maakte duidelijk dat het terugverlangde naar Donald Trump, niet naar Mike Pence. Die had zich in juni van 2023 gemeld voor de Republikeinse voorverkiezingen, maar haakte vijf maanden later af voordat die überhaupt begonnen waren. Hij concludeerde dat dit „niet mijn moment is”. Pence riep partijgenoten op „niet te zwichten voor de sirenenzang van het populisme”.
Waarom denkt u dat dit wel het moment is voor een nieuwe discussie over de identiteit van de Republikeinse Partij? Het volledige leiderschap is nu Trumpistisch en het is binnen de partij vrijwel onmogelijk om kritiek op de president te leveren.
„Populistisch rechts heeft aspecten van het Republikeinse beleid in Washington veranderd, maar ik geloof niet dat het de Republikeinse Partij heeft veranderd. Republikeinen, of potentiële Republikeinse kiezers, door het hele land geloven nog steeds in Amerika’s rol als leider van de vrije wereld, een sterke defensie, een vrijemarkteconomie, een beperkte overheid, lage belastingen, traditionele waarden en het recht op leven (abortusbeperking, red.). Het klopt dat prominente stemmen pleiten voor populisme en isolationisme, en dat zij nauwelijks weerwoord krijgen, maar het hart en de ziel van de partij blijven conservatief.”
Nexus-conferentie Apocalypse Now
Voormalig vicepresident Mike Pence is een van de prominente gast op de Nexus-conferentie, op 22 november. Onder het motto ‘Apocalypse Now: De openbaring van onze tijd’ discussiëren vooraanstaande denkers, diplomaten, politici en activisten over de stormen in „een wereldorde gebaseerd op internationale regels en universele mensenrechten”.
Deelnemers zijn dit jaar onder anderen Salome Zoerabisjvil, Javier Cercas, Sigrid Kaag en Josep Borrell Fontelles.
Zie nexus-instituut.nl voor informatie over programma en kaartverkoop.
„Het was de overmacht van links die er toe leidde dat de Republikeinse Partij nu meer gedefinieerd is door oppositie en door grieven dan door een visie.”
„Onze huidige politiek is verdeelder dan ik ooit heb meegemaakt. Maar ik geloof niet dat het Amerikaanse volk even verdeeld is als onze politici. De meeste Amerikanen maken zich zorgen over hun gezin, hun baan, openbare veiligheid. Dat zagen we ook in de verkiezingen afgelopen week.” Die wonnen de Democraten, vooral door campagne te voeren over de kosten van levensonderhoud. Pence wijt hun aanhoudende economische zorgen aan de impact van Trumps importheffingen „tegen vriend en vijand”.
„Die beïnvloeden de prijzen in de supermarkt en op de arbeidsmarkt. Ik hoop dat het Hooggerechtshof bevestigt dat de president niet de eenzijdige bevoegdheid heeft om die op te leggen. Zijn staatsinmenging in het bedrijfsleven staat ook haaks op het principe van een vrije markt.”
U bent vooral kritisch op het economische beleid en het isolationisme van deze regering, wat is daarbij het grootste probleem?
„De wankelmoedige steun aan Oekraïne, die volgens mij niet ter discussie zou moeten staan. Ik heb er geen twijfel over dat als Vladimir Poetin erin slaagt Oekraïne omver te lopen, dat het een kwestie van tijd is voor hij de grens van een NAVO-bondgenoot schendt. Dan zijn we verplicht die met Amerikaanse troepen te verdedigen. Al trekt populistisch rechts ook die betrokkenheid in twijfel. De geschiedenis van de afgelopen eeuw heeft ons geleerd dat wanneer een dictator vertelt wat zijn ambities zijn, wij hem moeten geloven.”
U steunde Trump niet in zijn herverkiezingscampagne vorig jaar. Heeft u wel op hem gestemd?
„Ik heb me buiten de presidentsverkiezingen gehouden vanwege onze aanhoudende onenigheid over wat er in januari 2021 gebeurde, maar ook omdat hij een campagne voerde die mij tegenstond. Ik heb wel gestemd, maar ik hou voor me op wie.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.