„Hij heeft mijn leven bij de BBC héél moeilijk gemaakt”, vertelde journalist Lewis Goodall twee jaar terug over BBC-bestuurder Robert Gibb, die de spil zou zijn in wat sommige Britse media omschrijven als een interne coup bij de omroep. Dag na dag kreeg Goodall te horen van collega’s: „Pas op. Robbie is watching you.” Zijn objectiviteit werd door Gibb in twijfel getrokken. En ja, oké, toen Goodall zeventien was, was hij lokaal actief geweest voor Labour.
Maar, wacht even, vroeg Goodall zich af, kreeg hij nou echt lesjes in onpartijdigheid van een man die communicatiechef was geweest voor de conservatieve premier Theresa May? Een man die als woordvoerder op Downing Street had gewerkt? Goodall vertelde er twee jaar geleden over, in de podcast Newsagents die hij oprichtte met twee andere oud-BBC-medewerkers die de hete adem van Gibb óók hadden ervaren.
De BBC verkeert in zwaar weer, door een almaar groeiende rel over de onjuiste weergave van een speech van president Donald Trump. Afgelopen week traden de algemeen directeur Tim Davie en nieuwshoofdredacteur Deborah Turness af. In veel analyses komt één naam steeds bovendrijven, die van oud-BBC-journalist Robbie Gibb, die het al langer niet eens zou zijn met de koers van de omroep, en die nu in de hoedanigheid van bestuurder aan het verleggen zou zijn.
De aanleiding in het kort: The Daily Telegraph, een rechts-georiënteerde Britse krant, bracht eerder deze maand naar buiten dat in een uitzending van documentaireprogramma Panorama, uitgezonden in oktober 2024, twee fragmenten uit een toespraak van Trump aan elkaar zijn geplakt. Daardoor leek het alsof Trump direct opriep om het Capitool met geweld te bestormen, rond 6 januari 2021. Een meerderheid van de Amerikaanse Senaat bevond Trump tijdens een afzettingsprocedure overigens schuldig aan het aanzetten tot een opstand, maar de uitgezonden zin heeft hij niet op deze manier uitgesproken.
Inmiddels heeft de BBC excuses aangeboden aan Trump. Die kondigde zaterdag niettemin aan dat hij een zaak tegen de omroep wil doorzetten. Hij eist tussen de 1 en 5 miljard dollar schadevergoeding.
De BBC maakt, zoals alle media, wel vaker een fout. Dat het nu zó uit de hand liep, heeft met twee dingen te maken. Eén: politieke aanstellingen in het bestuur, zoals die van Gibb. En twee: de BBC heeft machtige tegenstanders die véél baat hebben bij een BBC in zwaar weer.
Politieke aanstellingen
De veelbesproken Gibb werd door toenmalig premier Boris Johnson aangesteld in het bestuur van de BBC. Klinkt wellicht vreemd, in Nederland worden bestuurders bij de NOS bijvoorbeeld niet aangewezen vanuit de regering. Maar politieke aanstellingen zijn áltijd onderdeel geweest van de BBC, legt Steven Barnett uit, hoogleraar communicatie van de Universiteit van Westminster. Daar kwam met ingang van de nieuwe vergunning voor de BBC, in 2016, nog iets bij: toen voerde de toenmalige conservatieve regering een hervorming door die de vijf politiek aangestelde bestuurders meer macht geeft.
Die extra ruimte heeft Gibb benut. Zo’n vierhonderd mensen, onder wie ruim honderd BBC-werknemers, tekenden afgelopen zomer een brief aan de ceo van de BBC, waarin ze opriepen om Gibb te schorsen uit het bestuur van de mediaorganisatie. Hij zou onder meer een zware stempel drukken op de Gaza-verslaggeving, ten gunste van Israël.
Met vier anderen ziet Gibb ook toe op de journalistieke werkwijze van de omroep. Vanuit die functie heeft hij bijvoorbeeld Michael Prescott als adviseur binnengehaald, de man wiens memo werd gepubliceerd in The Daily Telegraph, het startschot voor de huidige crisis.
Het is alsof de pot de ketel verwijt dat-ie zwart ziet
Jean Seaton
hoogleraar mediageschiedenis van de Universiteit van Westminster en voormalig historicus van de BBC
Naar eigen zeggen is Gibb ooit voor de BBC gaan werken omdat hij het niet eens was met de verslaggeving. „I’m a proper Thatcherite conservative”, zei Gibb vijf jaar geleden tijdens een bijeenkomst van belangenorganisatie TaxPayers Alliance. Hij is een conservatief in de harde stijl van oud-premier Margaret Thatcher. Gibb was op dat moment nog geen BBC-bestuurder, maar eerder had hij al wel als journalist gewerkt voor de omroep. Tussendoor was hij communicatiechef geweest voor premier May. De club waar hij voor spreekt zet zich in voor het niet strafbaar stellen wanneer Britten het kijk- en luistergeld voor de BBC niet betalen. Hij steunt dat standpunt niet, wijst het ook niet categorisch af maar benadrukt dat het bijzonder „onpatriottisch” zou zijn om de BBC weg te bezuinigen.
Robbie Gibb, in 2018, toen hij communicatiechef was voor de toenmalige premier Theresa May.
Foto Getty Images
Zoom in
Want de BBC hoort bij het land. Óveral op de wereld, zegt Robbie Gibb, zullen mensen drie dingen opnoemen als je ze vraagt wat ze weten van het Verenigd Koninkrijk. „The Queen, David Beckham, the BBC.” De koningin leefde nog, Beckham was toen over zijn grootste populariteit heen. Gibb plaatst er wel een kanttekening bij. De enige rechtvaardiging die de BBC kan hebben voor de license fee, zegt Gibb, is als de omroep in iets voorziet dat de markt laat liggen: onpartijdige verslaggeving.
Belangenconflict
Dus toen hij, ergens in zijn twintiger jaren, kritiek had op BBC-verslaggeving van de gezondheidszorg (te links gekleurd), besloot hij: ik ga niet zeuren vanaf de zijlijn, ik word onderdeel van de BBC. „Om een punt te maken van onpartijdigheid.” Dat hij zich als conservatief profileert, zit zijn eigen onpartijdigheid niet in de weg, vindt hij zelf,politieke voorkeuren laat je gewoon achter bij de deur, voordat je de redactie oploopt.
Het is alsof „de pot de ketel verwijt dat-ie zwart ziet”, zegt Jean Seaton, hoogleraar mediageschiedenis van de Universiteit van Westminster en voormalig historicus van de BBC. „Kijk naar GB News, waar hij een van de mede-oprichters van is.” De radicaal-rechtse Nigel Farage, van de opkomende partij Reform, heeft er een bijna-dagelijkse avondshow. „Het is een duidelijk rechts-georiënteerd mediabedrijf. En dat is prima, maar het is absúrd om te veronderstellen dat Gibb zich wil inzetten voor onpartijdigheid.”
Het klinkt inderdaad wat much, één man zou niet zo’n heel instituut ten onder kunnen brengen
Steven Barnett
hoogleraar communicatie van de Universiteit van Westminster
Gibb was eigenaar van The Jewish Chronicle, ook toen hij al was benoemd tot BBC-bestuurder. „Om daar de eigenaar van te zijn terwijl je óók in het bestuur zit van de BBC, dat is ongelofelijk”, aldus Barnett. Zowel Seaton als Barnett ziet er een belangenconflict in, en wijzen erop dat op zulke dingen niet goed wordt gehandhaafd in het VK. „Het is ook een goed voorbeeld van de macht van de pers”, zegt Barnett. „Als hij de eigenaar van een islamitisch nieuwsblad was geweest, had het verhaal maandenlang de headlines beheerst.”
Gaat het niet wat ver, om één man zo veel invloed toe te schrijven? „Het klinkt inderdaad wat much, één man zou niet zo’n heel instituut ten onder kunnen brengen”, vindt Barnett. „Maar de afgelopen jaren zijn meerdere journalisten naar buiten getreden met de boodschap dat ze last hadden van zijn inhoudelijke bemoeienis.”
Zoom in
Zoom in
Nieuwshoofdredacteur Deborah Turness en algemeen directeur Tim Davie traden afgelopen week af, omdat in een tv-programma van de BBC twee fragmenten uit een toespraak van president Donald Trump op twijfelachtige wijze achter elkaar zouden zijn gezet.
Foto’s AFP, REUTERS
En het kon óók uit de hand lopen, zegt Barnett, vanwege de voedingsbodem die er is voor BBC-kritiek. Die is er van oudsher onder veelal conservatieve politici, die bijvoorbeeld bezwaar hebben tegen het verplichte kijk- en luistergeld dat de Britten betalen. De conservatieven vinden op dit punt veel media aan hun zijde, die ook geen belang hebben bij een sterke, overheidsgefinancierde BBC. De BBC is de betrouwbaarste nieuwsbron in het VK, en is daarmee een serieuze concurrent voor commerciële media. Zelfs onder Amerikanen is de BBC het meest vertrouwde nieuwsmerk, na The Weather Channel, volgens een YouGov-onderzoek eerder dit jaar.
Maga-crowd
Daar komt bij dat het verhaal in The Daily Telegraph is „opgeblazen door de maga-crowd”. Trump ging met het nieuws aan de haal, zijn woordvoerder raadde iedereen aan GB News te kijken. Barnett: „Er is een groeiende unholy alliance tussen de rechtse populisten in Europa en de maga-activisten in de Verenigde Staten, ze werken samen.” Meer dan ooit, zegt hij, kun je als „vijand van de BBC” zeker zijn dat je boodschap gehoor vindt.
Tegelijk denkt Barnett dat de situatie positief kan uitpakken voor de BBC. Hij is verrast door de hoeveelheid politici die naar Gibb wijzen. Nu Gibb zó in de schijnwerpers staat, zou het goed kunnen zijn dat zijn invloed afneemt. Binnenkort moet de vergunning van de BBC vernieuwd worden. De Labourpartij heeft een meerderheid, en kan de vergunning aangrijpen om de BBC te ontdoen van politieke beïnvloeding.
Dat zou veel waard zijn, zegt Seaton. „We hebben Rusland en China als vijand, we hebben de vijf rijkste mannen op aarde die de belangrijkste mediaplatforms bezitten. Europese burgers hebben vrij weinig om zich daar tegen te verweren. De BBC is hier belangrijk in, om ons op zijn minst te voorzien van betrouwbaar nieuws.” Op de schaal der dingen is de BBC misschien slechts een „puist”, zegt ze. „Maar het is wel een hardnekkige puist.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.