Voor de mensen die me kennen zal deze column misschien een beetje als een verrassing komen. Maar ik ga het opnemen voor Dilan Yesilgöz.

Ze werd door Hans Wijers een ‘feeks’ genoemd. In een privé-appje dat gelekt werd naar NRC. Een feeks, je weet wel. Een bitch, een heks. Woorden die vrouwen reduceren tot hun geslacht.

Even tussendoor: wat is dat toch met oudere mannen in de politiek? Mannen die alles aankunnen – oorlog, begrotingen, een coalitie met de VVD – behalve mondige vrouwen die hen de voet dwars zetten. Ze stikken er bijna in.

Eric van der Burg met z’n ‘kutwijf’ tegen Esther Ouwehand. Geert Wilders met z’n ‘heks’ over Sigrid Kaag, honderden mannenkeeltjes die ‘hoer’ scanderen wanneer Femke Halsema in beeld komt, en nu Hans Wijers met z’n ‘feeks’. Ik wil dat we stoppen met die woorden.

Waarom? Omdat feeks en heks hele nare, enge woorden zijn met een griezelige lading. Feeks, of heks, is niet zomaar een scheldwoord, het is karaktermoord.

Want een feeks is niet ‘gewoon’ een hele vervelende vrouw. Een feeks is gevaarlijk, manipulatief, bedreigend maar bovenal: een feeks moet weg. Een feeks moet dood. Buiten de orde geplaatst. Uitgestoten.

Cultureel vernietigingswapen

Weet je nog, in de middeleeuwen? Wat er toen werd gedaan met vrouwen met een mening? Met vrouwen die tegen de wil van machtige mannen in gingen? Op de brandstapel ermee. ‘Feeks’ is een cultureel vernietigingswapen. Een vonnis.

Maar jeetje Japke, zullen mijn trouwe fans nu zeggen. Je hebt zelf nota bene een heel hoofdstuk aan ‘de heks’ gewijd, in je eerste boek uit 2012 over types die je op kantoor kan tegenkomen. Klopt, maar daar ben ik van terug gekomen. Je leert bij. Je wordt verstandiger, en wijzer. Iets wat ik zeker van Hans Wijers, een politiek powerhouse, gepokt en gemazeld, had verwacht. Van Eric van der Burg ook, trouwens.

Er zijn bovendien toch zat ándere woorden te vinden om Dilan Yesilgöz mee te beledigen? ‘Leugenaar’, voor haar ‘nareis op nareis’. ‘Prutser’ voor alles wat de VVD-kabinetten jarenlang niet wisten op te lossen: toeslagenschandaal, woningcrisis, asiel. Wel zo eerlijk ook, die woorden. Want die worden ook voor mannen gebruikt. En dat is precies het punt.

Vrouwenhaat

Want ‘feeks, heks, kutwijf of hoer’ worden alleen voor vrouwen gereserveerd. Het is vrouwenhaat. Er zijn geen mannelijke varianten die zo destructief zijn, zo definitief en allesverzengend. Scheldwoorden voor mannen zijn van een ander kaliber.

„Lul”? Ja, een belediging, maar ook informeel. Je kunt best zeggen: „Wat een lul, maar wel een goeie vent.” Ik heb sowieso nooit begrepen waarom ‘een enorme lul’ een scheldwoord is. Veel mannen, maar ook vrouwen, zouden er een moord voor doen.

Flapdrollen, sukkels en watjes? Per definitie ongevaarlijk. En varkens en zwijnen zijn ook wel weer schattig. Datzelfde geldt, in zekere mate, ook voor een klootzak, of eikel. Hard, tuurlijk. Maar wel met een verwijzing naar de geslachtsdelen waar veel mannen zo trots op zijn.

Het verschil is simpel: een lul, klootzak of rat moet gewoon even z’n mond houden. Een feeks moet worden uitgeroeid

„Hoerenzoon”: komt al harder aan, maar is meer gericht op afkomst dan karakter. Zelfs bij „psychopaat” of „narcist” is er altijd nog ruimte om de man in kwestie als individu te zien. Hij is een gevaar, maar er is ook een réden voor z’n gedrag.

Rat, dan. Of matennaaier. Ja, heel naar. Maar daar zit toch altijd ook nog wel een soort van bewondering bij. Iets geslepens. ‘Hoe word ik een rat’ is nota bene een goedverkocht managementboek. Die zou je zo opnieuw uit kunnen geven onder de titel ‘Hoe word ik een matennaaier?’

Met een lul, een klootzak, een rat of een hoerenjong kan je bovendien altijd nog een biertje drinken. Niets van dit alles heeft het existentiële, mythologische, sociale uitsluitingsgewicht van ‘feeks’.

Want een feeks. Daar zit geen charme in. Geen nuance. Niets bewonderingswaardigs of sukkeligs. Ze is een bedreiging. Ze heeft een plan, en dat plan is levensgevaarlijk en moet gestopt worden. Met een feeks ga je geen glas drinken, die ligt al op de bodem van de gracht, met een molensteen om haar nek.

Het verschil is simpel: een lul, klootzak of rat moet gewoon even z’n mond houden. Een feeks moet worden uitgeroeid.

Hoop

En toch is er ook hoop. Want Wijers is nu afgetreden. Terecht. Maar die zag ik  even niet aankomen. Er is iets fundamenteels aan het schuiven. Iets dat tien jaar geleden niet gebeurd was.

Want een vrouw een feeks noemen, diskwalificeert blijkbaar niet alleen maar louter haar, maar ook degene die haar zo wegzet. De feeks moet niet het veld ruimen, maar de man die haar zo noemde.

Nóg een goede reden, lijkt mij, om met dat woord te stoppen.

Heb je een vraag van de week, taboe, of ‘kwestie’ voor deze rubriek? Mail dan naar japkeddenktmee@nrc.nl

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.