Waterschap NoorderzijlvestDronebeeld van het project bij Lauwersmeer waarbij een gat in de dijk is gemaakt

NOS Nieuws•vandaag, 16:37

  • Charlotte Klein

    redacteur Klimaat

  • Charlotte Klein

    redacteur Klimaat

Op de klimaattop in het Braziliaanse Belém gaat het niet alleen over het tegengaan van klimaatverandering. Landen onderhandelen ook over bescherming tegen de zeespiegelstijging, grotere plensbuien en andere gevolgen van klimaatverandering die niet meer zijn tegen te houden.

Als land in een rivierdelta is Nederland hier al jaren mee bezig en ons land komt nog altijd met vernieuwende plannen om weerbaarder te worden. In het Groningse Lauwersmeergebied werkte de hele watersector samen aan een opvallend project. Daar is een gat in de dijk gemaakt, juist om het gebied op natuurlijke manier voor te bereiden op een hogere zeespiegel.

Door dat gat kan de zee met eb en vloed in- en uitstromen in een soort binnenmeertje. Elke keer blijven een beetje slib en sediment achter. Die ophopingen dienen als een soort stootkussens tegen de zee en zullen uiteindelijk de gevolgen van rampen of dijkdoorbraken verminderen.

Natuurlijke stootkussens

Volgens Alex Hekman, directeur Water bij ingenieursbureau Sweco, is er meer winst te behalen door het grootschalig op deze manier te doen. “In Nederland werkten we vroeger voor de bescherming tegen overstromingen veel samen met de natuur. Daarna kwamen de harde technologische oplossingen zoals de Deltawerken. In deze nieuwe strategie doen we een beetje van beide”, zegt hij.

Als je Nederland op z’n zij ziet, wordt goed duidelijk dat het een Deltagebied is:

NOS

Zo dreigt de Waddenzee te ‘verdrinken’ door de zeespiegelstijging. Delen die soms wel en soms niet onder water staan, zoals schorren, slikken, kwelders en platen, komen steeds vaker permanent onder water te staan. Juist in die ondiepe delen leven veel vissen en andere dieren en planten; het zijn onmisbare rust- en voedingsplekken voor trekvogels.

Stukjes land op natuurlijke wijze verhogen, zodat de bijzondere ecosystemen en vogelvoederplekken blijven bestaan, dat is winst één.

Winst twee zijn de ‘stootkussens’. Bij het Verdronken Land van Saeftinghe, een stuk verdronken landschap in Zeeland, is er door eb en vloed in de afgelopen eeuwen al zo’n twee á drie meter slib afgezet. Het land rijst ongeveer twee á drie keer zo snel als de zeespiegel stijgt. Bij hoog opkomend water zal dat de polders erachter beschermen.

Blauwalg en dode vissen

Ook zal de waterkwaliteit verbeteren. Hekman: “Bij het IJsselmeer en de Grevelingen is er door de Afsluitdijk en Deltawerken zo’n harde scheiding gemaakt tussen de zee en de rivier die in de zee uitmondt (de zeearm), dat de waterkwaliteit enorm achteruit is gegaan. In de Grevelingen zijn al decennialang problemen met zuurstofarm water en dode vissen, en dat kost ook veel geld. Door de natuurlijke verbinding met de zee te herstellen, voorkom je dat en gaat de waterkwaliteit omhoog.”

Volgens de nieuwste onderzoeken kan de zeespiegel de komende 200 jaar wel zo’n twee tot vijf meter stijgen, dat heeft hoe dan ook impact op ons.

Alex Hekman, directeur water bij ingenieursbureau Sweco

Om de natuur haar gang laten gaan, maar die wel een handje te helpen, heb je ruimte nodig, zegt Hekman: “Je geeft echt een stukje land terug aan de natuur. In de praktijk betekent dat bijvoorbeeld dat je de dijk een paar honderd meter landinwaarts bouwt en dat het stuk land daarbuiten mag overstromen voor die slibvorming. Dat moeten bestuurders wel durven.”

Meters zeespiegelstijging

Dat kan voor beleidsmakers ingewikkeld zijn, snapt Hekman, maar niks doen is volgens hem geen optie. “Volgens de nieuwste onderzoeken kan de zeespiegel de komende 200 jaar wel zo’n twee tot vijf meter stijgen, dus dat heeft hoe dan ook impact op ons. Niet alleen vanwege het risico op overstromingen, maar ook op verzilting en hogere grondwaterstanden.” In Groningen zijn ze in ieder geval enthousiast.

Niet alleen in Nederland is men hiermee bezig. Hekman: “In Nederland hebben we zowel vergevorderde technologie als kennis. Er wordt al met interesse gekeken naar deze manier van adaptatie aan de noordkust van Java en we zien ook mogelijkheden in andere delta’s zoals bij de Mekong of in Bangladesh.”

Omdat zoveel landen zich moeten aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering wordt er ook over gepraat op de klimaattop in Belém. Onderhandelaars bekijken bijvoorbeeld hoe je objectief kunt meten of landen goed zijn voorbereid. Zoals zo vaak, steggelen ze vooral over geld. Arme landen willen de kosten om zich te beschermen niet alleen dragen en dringen aan op een grotere bijdrage van rijke landen.