De nieuwsmedia richten zich vaak op de grote wereldmachten, omdat die dankzij hun relatief grote economieën, legers en energiereserves over meer middelen beschikken. Die dominantie heeft echter ook een prijs. Zo kost één Amerikaans vliegdekschip van de Gerald R. Ford-klasse ongeveer dertien miljard dollar, terwijl een F-35-straaljager rond de honderd miljoen dollar kost. Kun je je militaire uitrusting goedkoper produceren dan je tegenstander, dan levert dat dus een belangrijk strategisch voordeel op.
Maar zelfs die voordelen verdwijnen nu nieuwe technologieën de militaire en politieke machtsverhoudingen veranderen. Vooral goedkope drones, mobiele telefoons en zonne-energie ontwrichten de bestaande wereldorde. Het duidelijkste voorbeeld zien we in het militaire domein: drones stellen ‘zwakkere’ landen in staat om grote tegenstanders toch zware schade toe te brengen. Zo werd Rusland op 1 juni compleet verrast door ‘Operatie Spiderweb,’ waarbij vrachtwagens die in het geheim Oekraïense drones vervoerden hun lading bij Russische luchtmachtbases loslieten, met als resultaat dat een aanzienlijk aantal Russische gevechtsvliegtuigen werd vernietigd.
Oekraïne heeft een revolutie teweeggebracht in de drone-oorlogvoering en produceert nu meer dan tweehonderdduizend first-person-view (FPV)-drones per maand. Voor die productie is geen omvangrijk militair-industrieel complex of enorme kapitaalinvestering nodig: commerciële FPV-modellen zijn al voor minder dan driehonderd dollar verkrijgbaar. Die lage prijs doet echter geen recht aan de kracht van de technologie: FPV-drones kunnen makkelijk door verdedigingslinies glippen, urenlang observeren, precisieaanvallen uitvoeren en meerdere rollen vervullen. Hoeveel van zulke drones zouden er nodig zijn om een vliegdekschip van de Ford-klasse uit te schakelen, en tegen welke fractie van de kosten van dat vliegdekschip?
Op een vergelijkbare manier zorgt de mobiele telefoon in de financiële wereld voor ontwrichtende veranderingen en – nog belangrijker – voor een veel grotere toegang tot informatie, markten en producten. Daardoor worden traditionele tussenpersonen steeds vaker omzeild. De mobiele telefoon verandert bovendien het onderwijs, de werkgelegenheid en de economische groei in het Mondiale Zuiden.
In een land als Kenia vereisten communicatie, toegang tot informatie en financiële diensten vroeger grote investeringen in technologische infrastructuur en kapitaalgoederen. Maar nu ruim tachtig procent van de bevolking een smartphone bezit, verandert dat snel. Mobiele financiële transacties zijn inmiddels de norm: 77 procent van de mensen op het platteland en 89,7 procent in de steden maakt er gebruik van. De economische voordelen zijn duidelijk. De Keniaanse regering verwacht dat de digitale economie in 2025 bijna tien procent van het bbp zal uitmaken. En naarmate de prijzen van telefoons en mobiele toegang blijven dalen, zullen gevestigde spelers in de media, het bankwezen en andere diensten steeds meer onder druk komen te staan.
Op het gebied van energie zijn de Verenigde Staten de op één na grootste producent ter wereld, en onder president Donald Trump is een groter deel van die productie afhankelijk geworden van fossiele brandstoffen. De handelsakkoorden van zijn regering bevatten vaak clausules die bondgenoten en handelspartners moeten binden aan langdurig gebruik van fossiele energie, door hen te laten instemmen met de import van Amerikaanse olie, vloeibaar aardgas en andere petroleumproducten. Maar ook in deze sector zorgt zonne-energie voor een grote omwenteling. Terwijl Europeanen en Amerikanen zich zorgen maken over de Chinese dominantie in groene technologie, vergeten ze te kijken naar de energieverbruikers zelf. Door de lage prijzen van Chinese zonnepanelen profiteren veel ontwikkelingslanden en opkomende economieën inmiddels volop van deze steeds beter betaalbare energiebron.
Zo is de invoer van Chinese zonne-energie in Algerije in 2025 85 keer zo groot als in 2024. Ook Pakistan profiteert van goedkope zonnepanelen en wekt inmiddels twintig procent van zijn elektriciteit op met zonne-energie. In het Mondiale Zuiden biedt zonne-energie zowel energiezekerheid als verlichting van de voortdurende problemen met de lopende rekening van de betalingsbalans die ontstaan door energie-import. Vooral in afgelegen plattelandsgebieden betekent zonne-energie echte energieonafhankelijkheid, waardoor de levenskwaliteit van miljoenen mensen verbetert.
Ook hier worden gevestigde spelers met een monopoliepositie verdrongen door goedkope technologieën. Zelfs voor landen die zelf olie en gas exporteren, is zonne-energie logisch: het beschermt de binnenlandse energievoorziening tegen geopolitieke prijsschokken en maakt het mogelijk om fossiele brandstoffen vooral voor de export te reserveren, wat veel winstgevender is.
Hoewel deze drie technologieën op zichzelf al opmerkelijk en interessant zijn, duidt hun gezamenlijke opkomst erop dat er misschien een grotere mondiale economische transitie plaatsvindt. De Oostenrijkse econoom Joseph Schumpeter stelde dat zo’n transitie te herkennen is aan de introductie van nieuwe soorten producten, nieuwe productiemethoden en nieuwe vormen van industriële organisatie. Drones, mobiele telefoons en zonne-energie voldoen precies aan die criteria.
We zien niet alleen een technologische of organisatorische transformatie binnen één land, maar ook een geopolitieke verschuiving waarbij de traditionele voordelen van grote mogendheden worden ondermijnd door goedkope, makkelijk te verspreiden innovaties.
Vertaling: Menno Grootveld | Copyright: Project Syndicate, 2025
Lees ook:
Mark Blyth is hoogleraar internationale economie aan Brown University en auteur van Inflation: A Guide for Users and Losers.
Daniel Driscoll is universitair docent sociologie aan de University of Virginia en fellow bij het Roosevelt Institute.
Mark Blyth is hoogleraar internationale economie aan Brown University en auteur van Inflation: A Guide for Users and Losers.
Daniel Driscoll is universitair docent sociologie aan de University of Virginia en fellow bij het Roosevelt Institute.
Wereldbeschouwingen
In deze wekelijkse rubriek laten internationale denkers en deskundigen hun licht schijnen op de actualiteit. Deze artikelen verschenen eerder in het Engels bij Project Syndicate. meer