EPAPolitie nabij de plek waar een stuk van het spoor werd verwoest, in Oost-Polen

NOS Nieuws•vandaag, 22:17

  • Christiaan Paauwe

    correspondent Midden- en Oost-Europa

  • Christiaan Paauwe

    correspondent Midden- en Oost-Europa

Zaterdagavond rond 21.00 uur schrokken inwoners van het Poolse dorpje Mika op van een gigantische knal. Huizen trilden, maar niemand wist in eerste instantie wat het was.

“Mijn vrouw en ik keken rond. We dachten dat het misschien een gascilinder was, of een ongeluk”, blikt een getuige terug tegenover een Poolse tv-zender. “Toen was het stil. We dachten: misschien is het een drone.”

Die laatste suggestie was te begrijpen. Want twee maanden geleden werd Polen nog opgeschrikt door een zwerm van zeker twintig Russische drones die het luchtruim binnenvlogen. Deze keer lijkt het land opnieuw het doelwit te zijn geweest van een vergaande actie, waarmee de zoveelste grens is overschreden.

Want de bron van de knal blijkt een explosief te zijn geweest waarmee een stuk spoor is opgeblazen. Op een andere plek werd een bovenleiding beschadigd, mogelijk ook een doelbewuste actie. Premier Donald Tusk bezocht het kapotte spoor maandag en sprak van een ongekende daad van sabotage.

Vinger richting Rusland

Ongekend omdat Polen of andere EU-landen nog niet eerder zo’n directe aanval met explosieven op infrastructuur hebben gezien. Er waren rond het Europees spoornet wel eerder al ‘voorzichtige’ sabotagepogingen of hackaanvallen. Maar het opblazen van een spoorlijn was iets wat de afgelopen jaren tot nu toe zich beperkte tot Oekraïens of Russisch grondgebied.

Officieel wordt Moskou nog niet verantwoordelijk gehouden, maar de regering zegt dat het “waarschijnlijk in opdracht van buitenlandse inlichtingendiensten is gebeurd”. De keuze van de locatie tussen Warschau en Lublin is niet willekeurig. De explosie was langs de route die ook wordt gebruikt voor het leveren van wapens en ander soort steun aan Oekraïne. Autoriteiten zetten zich al langer schrap voor Russische pogingen om dit te verstoren.

Al vermoeden ze in Polen dat dit niet de enige reden er is. Analisten wijzen erop dat Rusland probeert verder angst en chaos te veroorzaken in NAVO-landen, zeker aan de oostflank. De hoogste militaire baas van de Poolse krijgsmacht – Wiesław Kukuła – gaat al een stap verder.

“Dit laat zien dat Rusland al begonnen is met voorbereidingen op een mogelijke oorlog en agressie op Pools grondgebied”, zegt de generaal tegen de Poolse publieke omroep TVP. Met de acties zou Rusland het publieke vertrouwen in de overheid en instanties willen ondermijnen.

EPAPools spoorwegpersoneel repareert een beschadigde bovenleiding

Polen is inmiddels wel al wat gewend. Het land heeft sinds de Russische invasie van Oekraïne aan de lopende band te maken met sabotage- en spionage-acties aangestuurd vanuit Rusland. Zo werd in 2023 een groot winkelcentrum buiten Warschau in brand gestoken. De acties worden uitgevoerd door personen, vaak met een Belarussische of Oekraïense achtergrond, die online via tussenpersonen geronseld worden. Meer dan vijftig mensen zijn hiervoor opgepakt.

Deze keer is het alleen niet brandstichting in een winkelcentrum in de nacht, zonder het risico op slachtoffers. De vernielingen aan het spoor hadden veel slechter kunnen aflopen. In het eerste geval zag de machinist het gat in het spoor van een afstand, waardoor hij op tijd kon remmen.

De kapotte bovenleiding op de andere locatie leidde ertoe dat de machinist hard op de rem moest trappen. In beide gevallen waren er geen gewonden. Maar dat zou een volgende keer zomaar anders kunnen aflopen, zo wordt gevreesd in Polen.

Desinformatie

Tegelijkertijd gaan deze incidenten gepaard met een ongekende desinformatiecampagne dat Oekraïne verantwoordelijk zou zijn. Dat gebeurde ook toen de twintig drones het luchtruim schonden. Online verspreidden trollen het narratief dat het Oekraïense drones waren, een lezing die werd nagepraat door radicaal-rechtse politici. En ook nu stroomt sociale media vol met desinformatie.

In de tussentijd beraden de Polen zich op de vraag: hoe kunnen ze zich beter beschermen tegen dit soort acties in de toekomst. “Laten we kalm blijven en niet in paniek raken”, zegt een oud-generaal tegen de zender Polsat. “Want dat is precies waar de Russische Federatie op wacht.”

Wel blijft de zorg groot dat Rusland steeds verder zal gaan om bondgenoten van Oekraïne te treffen. Het onderstreept voor Polen nogmaals dat het land echt in een nieuwe realiteit zit, waarin een direct conflict steeds weer een stapje dichterbij komt.