Duizenden voornamelijk jongere Mexicanen demonstreerden afgelopen weekend in tientallen steden in Mexico tegen de veiligheidssituatie in het land. Corruptie in alle lagen van de politiek, afpersing in vrijwel alle economische sectoren, geweld tegen activisten, journalisten en sociale leiders en een regering die vooralsnog geen degelijk antwoord weet te vinden op al deze nationale problemen: met name jongeren in het land lijken er klaar mee.
In het centrum van Mexico-Stad, waar het Nationaal Paleis staat, botsten betogers met de massaal aanwezige oproerpolitie. Volgens de politiechef van de Mexicaanse hoofdstad raakten zeker 120 agenten gewond. Sinds Claudia Sheinbaum in oktober van vorig jaar aantrad als president van Mexico, werd niet eerder in zoveel verschillende steden van het land onvrede geuit tegen haar regeringsbeleid.
Lees ook
Het drugsgeweld in Mexico escaleert nu kartels ook drones en bermbommen inzetten
Hoewel Sheinbaum zelf nog altijd veel populariteit geniet onder de bevolking, zeggen Mexicanen in nationale peilingen dat ze vinden dat het land tijdens haar termijn onveiliger is geworden. Dat terwijl veiligheid momenteel juist het belangrijkste thema is voor veel Mexicanen.
Gen Z-generatie
De grote drijvende kracht bij de protesten van afgelopen weekend waren Mexicaanse Gen Z-jongeren, geboren na 2000. Jongeren die zijn opgegroeid in een land waar criminele organisaties in veel regio’s meer macht hebben dan de autoriteiten. Vergelijkbaar met de protestbewegingen van leeftijdsgenoten in Peru, Nepal en meerdere Afrikaanse landen, gaat het om een generatie die wil opgroeien in een land dat hen kansen biedt.
Die protestbeweging heeft een extra impuls gekregen met de moord op Carlos Manzo, de burgemeester van het stadje Uruapán in de door geweld verscheurde staat Michaocán. Manzo was een opvallende verschijning, met witte cowboyhoed, kogelvrijvest en zeker vijftien zwaarbewapende agenten die hem overal vergezelden.
Broodnodige beveiliging, want Manzo was uitgesproken over de impact van georganiseerde misdaad in zijn gemeente. Boeren en ondernemers in Uruapán en omstreken worden steevast slachtoffer van afpersing door criminele bendes, inwoners van met name rurale gebieden ontvluchten het territoriale geweld tussen deze bendes. Wie zich uitspreekt tegen het geweld, wordt slachtoffer van bedreiging of moord.
Muurschildering van de vermoorde Carlos Manzo in Mexico-Stad.
Foto Ivan Villanueva / EPA
Zoom in
Manzo vroeg meerdere keren militaire steun aan de federale regering om de misdaad in Uruapán aan te pakken. Naar eigen zeggen kreeg hij keer op keer nul op rekest. Op zaterdag 1 november, tijdens de nationale feestdag Dia de los Muertos, werd Manzo op het centrale plein van Uruapán onder vuur genomen, voor de ogen van zijn zoontje, vrouw en honderden anderen aanwezigen. Hij overleed ter plekke. Zijn vrouw heeft zijn plek als burgemeester ingenomen en belooft zijn strijd tegen criminaliteit door te zetten. In de rest van Mexico is de kenmerkende hoed van Manzo intussen het symbool geworden van een protestbeweging tegen geweld.
Hardere aanpak geëist
Sheinbaum heeft na de moord op Manzo beloofd meer te doen om de veiligheidssituatie in Michoacán te verbeteren. Ze beloofde 12.000 militairen naar de staat te sturen, maar weigert tegelijkertijd openlijk de oorlog te verklaren aan de kartels in Mexico. De Mexicaanse president zweert bij een strategie die zich vooral richt op het oppakken van kopstukken en het gebruik van inlichtingen om criminele organisaties te ontmantelen. Onlangs werd een nieuwe wet aangenomen waarmee geldstromen van deze organisaties beter kunnen worden aangepakt.
Een gemilitariseerde strategie, zoals geïmplementeerd tijdens de regering van Felipe Calderón in 2007 en doorgezet tijdens de termijn van zijn opvolger Enrique Peña Nieto, is voor de huidige Mexicaanse regering niet bespreekbaar. Toch wordt er vanuit de Mexicaanse oppositie en onder de bevolking een hardere aanpak geëist. Het oppakken van kopstukken heeft volgens veel veiligheidsexperts een tegengesteld effect: het zorgt op lokaal niveau voor meer geweld, omdat groeperingen zonder leiderschap versplinteren en elkaar om territorium gaan bevechten.
Daarnaast zeggen veel Mexicanen dat de focus op veel meer staten zou moeten liggen. Naast Michoacán krijgt de staat Sinaloa, met de interne karteloorlog van het Sinaloakartel, veel aandacht van de federale regering. Maar ook de veiligheidssituatie in andere staten is ronduit deplorabel.
Lees ook
Als in Mexico een vrouw wordt vermist, halen de autoriteiten vaak de schouders op
Zoals in de zuidelijke staten Chiapas en Tabasco, waar nog altijd duizenden migranten zijn gestrand die slachtoffer dreigen te worden van mensenhandel. Of in de staten Guerrero en Jalisco aan de Stille Oceaan, waar het gros van de cocaïne bestemd voor de Amerikaanse markt aankomt.
In centrale staten als Guanajuato en Hidalgo is de diefstal en smokkel van brandstof uitgegroeid tot een van de belangrijkste inkomstenbronnen van kartels. En in grensstaten als Tamaulipas en Chihuahua bevechten organisaties elkaar om de macht over smokkelroutes naar de VS.
‘Knuffels, geen kogels’-strategie
Sheinbaum erfde van haar voorganger, president Andrés Manuel Lopez Obrador, een politiek project waarin amper aandacht was voor de strijd tegen criminele organisaties. AMLO, zoals de oud-president genoemd wordt, zweerde bij een aanpak gericht op het verbeteren van de omstandigheden waarin Mexicaanse jongeren opgroeien, zodat ze niet in de verleiding komen zich aan te sluiten bij bendes. Maar door een directe confrontatie met zulke bendes te vermijden, konden zij onder zijn termijn verder groeien.
Sheinbaum heeft voor een hardere aanpak gekozen, aangevoerd door haar vertrouweling Omar Harfuch, die momenteel minister van Veiligheid is. Harfuch was politiechef van Mexico-Stad toen Sheinbaum daar burgemeester was en overleefde in die periode een brute moordaanslag in een van de duurste wijken van de hoofdstad, toen hij onder vuur werd genomen door tientallen schutters van het Jaliscokartel.
De Mexicaanse president Claudia Sheinbaum.
Foto Isaac Esquivel/EPA
Zoom in
Toch weigert Sheinbaum een volledig gemilitariseerde strategie. De Mexicaanse president staat momenteel voor de grootste uitdaging in haar presidentschap: veel Mexicanen eisen meer resultaten qua aanpak van criminele organisaties, terwijl invloedrijke leden van haar politieke partij blijven geloven in de „knuffels, geen kogels”-strategie van haar voorganger AMLO.
Met op de achtergrond de argusogen van de VS, die eveneens eisen dat Mexico meer doet om de kartels aan te pakken, zal Sheinbaum vroeg of laat moeten kiezen. Een keuze die doorslaggevend zal kunnen zijn voor de rest van haar termijn.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.