Met een handdruk en een glimlach poseerden de nieuwe Japanse premier Sanae Takaichi en China’s leider Xi Jinping eind oktober voor de fotografen tijdens de APEC-conferentie in Zuid-Korea. Takaichi feliciteerde Xi met het bekroonde Chinese paviljoen op de Wereldexpo in Osaka, en de twee spraken af verder te werken aan „constructieve en stabiele betrekkingen”. Maar „beide landen moeten gemeenschappelijke afspraken eerbiedigen”, maande Xi zijn Japanse collega, zoals die „over de Taiwanese kwestie”.
Nog op de top zelf beging Takaichi in Chinese ogen op dat vlak al een faux pas, door op sociale media foto’s te plaatsen van haar ontmoeting met een hoge adviseur van „het presidentieel kantoor van Taiwan”. De APEC-conferentie is een van de weinige internationale podia waar Taiwan en China beide zijn vertegenwoordigd. De Taiwanese afvaardiging heet daar officieel ‘Chinees Taipei’ om spanningen te voorkomen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken in Beijing noemde Takaichi’s optreden een „ernstige schending van het één-China-principe”.
Net als de meeste landen erkent Japan Taiwan niet als onafhankelijke staat, maar is het tegen eenzijdige verandering van de status quo. China beschouwt het zelfstandig bestuurde eiland als een afvallige provincie die uiteindelijk, goedschiks of kwaadschiks, met het vasteland moet worden herenigd.
Ruim twee weken later zijn de betrekkingen op dit heikele punt verder verslechterd. Nadat Takaichi tijdens een parlementair debat zei dat een Chinese invasie van Taiwan een bedreiging kan vormen die volgens de pacifistische grondwet inzet van Japanse militairen mogelijk maakt, tekende Beijing fel protest aan. Japan moet „reflecteren op zijn misstap en die teniet doen”, en „ophouden zich te mengen in binnenlandse aangelegenheden”, liet China weten.
Een Chinese diplomaat in Osaka drukte zich op X nog minder voorzichtig uit: de „vuile nek” van de Japanse premier moest worden „afgehakt” – al verwijderde hij dat bericht later. Volgens een Chinese defensiewoordvoerder staat Japan „een vernietigende nederlaag” te wachten als het zich in een militair conflict rond Taiwan zou mengen.
Lees ook
Japan en China botsen hard over Taiwan
Sindsdien is de storm niet gaan liggen. Een Chinees-Japans vriendschapsevenement werd afgezegd, Chinese distributeurs stelden de bioscoopreleases van Japanse films uit, en in staatsmedia regent het waarschuwingen dat „het Japanse militarisme uit zijn as herrijst”, net in het jaar dat China groots de overwinning op dat ‘militarisme’ in de Tweede Wereldoorlog viert.
Toerisme
Maandag daalden de aandelenkoersen van Japanse bedrijven die actief zijn in toerisme of handel, nadat China zijn burgers had opgeroepen voorlopig niet naar Japan te reizen, vanwege „grote risico’s voor de persoonlijke veiligheid” die zij daar zouden lopen. China’s belangrijkste luchtvaartmaatschappijen maakten dit weekend bekend dat vluchten naar Japan gratis kunnen worden geannuleerd, wat al bijna een half miljoen keer zou zijn gedaan.
Japan trekt een groeiend aantal Chinese toeristen. Tot en met september gingen er dit jaar al bijna 7,5 miljoen Chinezen op reis naar Japan, meer dan in heel 2024, berichtte het Japanse medium Nikkei dit weekend. Zij maken daarmee ruim 21 procent van de toerismesector uit, en brengen miljarden euro’s in het laatje.
Toerisme afremmen is slechts een van de manieren waarop China Japan kan raken. „We moeten in gedachten houden dat China Japans grootste handelspartner is”, schreef ‘Yuyuan Tantian’, een aan staatszender CCTV gelieerd blog, dreigend. „En veel Japanse producten zijn sterk afhankelijk van import uit China.”
Dat gaat dan onder meer om zeldzame aardmetalen, cruciale grondstoffen voor talloze industrieproducten waarvan de handel door China wordt gedomineerd. Hoewel Japan zijn afhankelijkheid van China voor de aanvoer daarvan na een eerdere aanvaring met Beijing al heeft verminderd, is China nog altijd een onmisbare leverancier.
Betwiste eilandjes
Ook militair kan China van zich laten horen. De Chinese kustwacht patrouilleerde zondag bij een eilandengroep die onder Japans bestuur valt – Tokio noemt die de Senkaku-eilanden – maar die als Diaoyu-eilanden door China wordt geclaimd. Zulke patrouilles komen vaker voor, maar een Chinese overheidsbron zei dinsdag in de South China Morning Post dat „niet kan worden uitgesloten dat er militaire activiteiten in de buurt” zullen plaatsvinden – wat veel zeldzamer is.
Pogingen de spanningen langs diplomatieke weg te verminderen, lijken nog weinig kansrijk. De Chinese premier Li Qiang zal Takaichi komend weekend niet ontmoeten als beiden in Johannesburg zijn voor een bijeenkomst van de G20, liet het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken maandag weten.
Een Japanse delegatie vloog dinsdag naar Beijing om uit te leggen dat de uitspraken van Takaichi „geen verandering van het Japanse standpunt” betekenden. De Chinese diplomaat Liu Jinsong zei na afloop in staatsmedia „uiteraard ontevreden” te zijn met de uitkomst van het overleg.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.