Musicoloog en Bach-archiefdirecteur Peter Wollny werkte voor zijn promotieonderzoek in 1992 in de , waar hij het werk van Johann Sebastian Bach (1685-1750) catalogiseerde. Tussen 17de-eeuwse werken uit Thüringen, de deelstaat waar J.S. Bach geboren werd, vond hij twee onbekende composities voor orgel. Wollny vermoedde al vrij snel dat het om werken van Bach zou kunnen gaan. Zo stond onder de stukken een handtekening van Salomon Günther John, een leerling van Bach. John bleek een kopie te hebben gemaakt van de originele composities, die Bach componeerde toen hij zo’n 18 jaar oud was.

Toch duurde het nog dertig jaar voordat Wollny met zijn ontdekking naar buiten kwam. Dinsdag waren de stukken, getiteld Ciacona in d-klein en Ciacona in g-klein, voor het eerst te horen in de Thomaskerk in Leipzig. De Nederlandse organist, klavecinist en dirigent Ton Koopman mocht de werken voor het eerst uitvoeren.

„Het was heel bijzonder”, vertelt Koopman dinsdagochtend, de dag na de uitvoering op maandagmiddag, aan de telefoon. „En ook een enorme eer.” De organist vertelt dat het bijzonder is dat de twee composities zijn ontdekt; de laatste keer dat er onbekend werk van Bach werd gevonden is twintig jaar geleden. Het was dan ook een verrassing toen hij in mei voor het eerst van Wollny, een vriend van Koopman, hoorde over de werken. Wollny deed al dertig jaar nauwgezet onderzoek naar de composities. „Hij heeft het nooit tegen iemand gezegd omdat hij echt zeker wilde zijn dat het werk van J.S. Bach was”, vertelt Koopman. Wollny’s onderzoek wijst onder meer uit dat de composities kenmerken hebben die wel terug te vinden zijn in Bachs werk uit dezelfde periode, maar in het werk van andere componisten uit die tijd niet.

Eigen signatuur

Pas in september kreeg Koopman de bladmuziek voor het eerst te zien. Hij had meteen „geen enkele twijfel” dat het ging om werk van Bach en was erg onder de indruk van het werk. „Het is echt van hoge kwaliteit”, vertelt hij, „het gaat om een jeugdige Bach, maar niet meer het kind zoals je in zijn vroege composities hoort. Je hoort een componist van 18 jaar die echt wat te vertellen heeft.”

In september begon Koopman meteen met het instuderen. Hoe moeilijk is het voor een musicus om een muziekstuk te spelen dat je nog nooit gehoord hebt? „Ik vond het spannend, want je wilt recht doen aan de muziek. Gelukkig is de partituur heel duidelijk, maar er blijft ook vrijheid voor eigen invulling. Zo weet je waar de noten beginnen, maar niet waar ze eindigen. Ik heb ook wat versieringen toegevoegd, mijn eigen signatuur.” Nu is de wereld dus twee composities van Bach rijker, . Koopman verwacht dat de stukken veel gespeeld zullen worden en dat zal lang niet altijd klinken zoals hij het op dinsdag heeft uitgevoerd: „Er is geen waarheid, dat is juist zo heerlijk aan zo’n uitvoering.”

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.