‘Niet in het belang van het kind’

Het gerechtshof Amsterdam gaf bij hoge uitzondering inzage in tientallen artikel 12-zaken – procedures waarin slachtoffers het Openbaar Ministerie willen dwingen tot strafvervolging. 

Tussen 2019 en 2024 vond het hof bij 38 zaken voldoende aanknopingspunten voor vervolging. Het gaat om aangiftes van mishandeling, bedreiging, stalking en vernieling. Maar 17 zaken werden niet teruggestuurd naar het OM. In de meeste gevallen verwijst het hof naar het ‘het belang van het kind’ als reden om niet te vervolgen. 

‘Meer kwaad dan goed’

Zo staat in een beslissing van het gerechtshof Amsterdam: “In zijn algemeenheid geldt dat inzet van het strafrecht terughoudend wordt toegepast waar het gaat om ex-partners die samen een kind hebben. (…) Ervaring leert dat strafrechtelijk ingrijpen in zo’n situatie meer kwaad dan goed kan doen.” Dit soort formuleringen zijn terug te vinden in meerdere zaken. 

In een toelichting laat het hof Amsterdam hierop weten dat het risico bestaat dat een ruzie tussen een vader en moeder weer oplaait als de vader alsnog wordt vervolgd en dat is niet in het belang van het kind.

Voor slachtoffers van huiselijk geweld is dit vaak onverteerbaar, zo ook bij Nina. Zij is moeder van een zoontje van vijf en deed drie keer aangifte tegen haar ex: geen enkele keer leidde tot vervolging. Om veiligheidsredenen noemen we het slachtoffer ‘Nina’, haar echte naam is bij de redactie bekend.  

‘Je leeft 24/7 in angst’ 

“Ze zeiden tegen mij dat het strafbaar was wat hij deed, en dat ik aangifte moest doen. En dan word je daarna gewoon weer naar huis gestuurd met een sepot.” Als een zaak is geseponeerd, betekent dit dat het OM heeft besloten om niet verder te vervolgen, waardoor er geen rechter aan te pas komt en de zaak wordt afgesloten.

“Bizar dat er niks met de aangifte gebeurt.” ‘Meten met twee maten’ 

Volgens deskundigen wordt er met twee maten gemeten. “Ook als je vader in de gevangenis verdwijnt vanwege drugshandel, is dat heel naar voor een kind” zegt Mojan Samadi, universitair docent strafrecht aan de Universiteit Leiden. “Maar dat vinden we kennelijk minder zwaar wegen dan bij huiselijk geweld.” 

“Het is problematisch als je structureel dit argument accepteert. Dus ‘de aanwezigheid van kinderen betekent: niet vervolgen’. Dan verklaar je in feite de vrouw met kinderen in een huiselijk geweld-situatie vogelvrij.” 

Samadi benadrukt dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat strafvervolging van vaders negatieve gevolgen heeft voor kinderen. “Daar is geen onderbouwing voor.” Vier andere experts op het gebied van huiselijk geweld onderschrijven dat oordeel. 

Het gerechtshof Amsterdam zegt in een reactie dat iedere zaak maatwerk is en dat in elke zaak wordt gekeken wat de beste aanpak is. Het Hof benadrukt dat de meest ernstige zaken van mishandeling wel degelijk worden vervolgd. 

500 kansrijke zaken niet opgepakt 

Elk jaar krijgen naar schatting ruim 200.000 volwassenen, voornamelijk vrouwen, te maken met ernstig of herhaaldelijk huiselijk geweld. Dat blijkt uit cijfers van het Openbaar Ministerie (OM). Slechts een klein deel van hen – zo’n 8500 slachtoffers – doet daadwerkelijk aangifte. 

Het OM zegt bewijsbare zaken van huiselijk geweld in principe altijd te vervolgen. Toch verdwijnen jaarlijks zo’n 500 kansrijke zaken in de prullenbak. Volgens het OM is het vergrijp soms ‘niet ernstig genoeg’, is er ’te weinig opsporingscapaciteit’, of vindt men dat het strafrecht niet het juiste middel is om de dader aan te pakken. Zulke aangiftes worden dan door het OM geseponeerd. 

Een officier van justitie heeft de bevoegdheid voor zo’n beslissing en als je het niet mee eens bent dan kun je bezwaar aanteken. Eerst bij het OM zelf en daarna bij een gerechtshof met het verzoek alsnog opdracht te geven tot vervolging.

Nina vertelt over de situatie rond haar ex: “Hij heeft camera’s geplaatst in mijn huis om mij in de gaten te houden. En meerdere GPS-trackers onder mijn auto en de auto’s van mijn familie geplaatst om ons continu te volgen.” Een feit dat de man heeft toegegeven. 

Sepotbesluit ‘bizar’ 

Haar ex was ook al twee keer eerder veroordeeld voor bedreiging en stalking. Toch besloot de officier van justitie ook haar laatste aangifte van stalking te seponeren, met als reden dat ‘het belang van hun zoontje voorop staat’ en dat ‘de inzet van strafrecht niet wenselijk is’.

Nina noemt dat bizar. “Het geeft een dader het gevoel: het is prima wat ik doe. Hij kan het de volgende keer gewoon weer doen, want het is blijkbaar niet in het belang van zijn kind dat hij vervolgd wordt. En dus blijft er altijd een stuk onveiligheid in mijn leven.” 

Nina laat het er niet bij zitten en heeft inmiddels een klacht ingediend bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. “Mijn ex-partner heeft grenzen overschreden, maar als je dan hulp zoekt bij de instanties die je zouden moeten beschermen en je wordt aan de kant gezet, dan begint er wel een missie”, zegt ze. “Niet eens om iets te bereiken bij mijn ex, maar om iets te veranderen in dit land. Dat mensen begrijpen wat er speelt. Dat ze weten dat het niet oké is om je zomaar naar huis te sturen met niks.” 

Haar advocaat Ine Avontuur, gespecialiseerd in Europese mensenrechtenverdragen, hoopt dat de klacht gegrond wordt verklaard. “Dat zou ertoe kunnen leiden dat geweld tegen vrouwen en de vervolging daarvan eindelijk serieuzer worden opgepakt dan nu het geval is.” 

De Raad voor de Rechtspraak laat in een reactie weten dat ‘er binnen de rechtspraak – net als in de samenleving – nog een slag te maken valt’ in de manier waarop huiselijk geweldzaken en intieme terreur worden behandeld. Wat dat betekent in toekomstige artikel 12-procedures van huiselijk geweld blijft onduidelijk. 

Verantwoording 

Onderzoeksplatform Investico heeft bij alle vier de gerechtshoven van Nederland een verzoek ingediend om inzage te krijgen in de besluiten van zogenoemde artikel 12-procedures. Alleen het gerechtshof Amsterdam stemde daarmee in, de anderen  weigerden inzage. 

Collega’s van Investico mochten alle besluiten over de periode 2019 tot en met 2024 inzien. Daarbij viel vooral de zaken over huiselijk geweld op: in totaal 81. Van al die zaken mochten de journalisten aantekeningen maken, met uitzondering van persoonsgegevens. 

Investico heeft die gegevens gedeeld met de onderzoeksredactie van RTL Nieuws en dat heeft geleid tot gezamenlijke publicaties bij RTL Nieuws, Onderzoeksplatform Investico en De Groene Amsterdammer.