Het was een bijzonder cadeau dat Truska (55) van haar moeder kreeg toen ze 26 jaar geleden moeder werd: haar moeders dagboek uit de tijd dat Truska geboren werd. “Mijn moeder schreef over haar worstelingen met het moederschap, over hoe ze heel veel van mij hield, maar ook haar vrijheid en zelfstandigheid miste. Mijn moeder was lerares Frans en gestopt met werken omdat ze een kind kreeg, zoals veel vrouwen in die tijd deden.”
Suffe huismoeder
“Ik denk dat ik mijn moeders onvrede daarmee altijd heb gevoeld. Het moeder- en huisvrouwschap had in de jaren na haar keuze heel snel aan status verloren, in 1970 schreef ze in haar dagboek: ‘als een suffe huismoeder zit ik hier’.”
“Ik had een moeder die heel veel voor ons als kinderen klaarstond, er altijd voor ons was, waardoor ik het gevoel kreeg dat ik dat ook wilde als ik kinderen kreeg. Maar door haar onvrede wist ik ook dat ik er een leven bij nodig had, als werkende vrouw.”
“Mijn moeder vond het ook belangrijk dat ik ook voor dat deel van mezelf zou zorgen. Terwijl ze daar zelf niet zo goed in slaagde: ze deed wel haar best met vrijwilligerswerk, leuke dingen, creatief bezig zijn, en toch denk ik dat ze het werk – met collega’s, een salaris, de waardering en alles wat daarbij hoort – miste.”
Lees ook Nora vindt het moederschap best zwaar: ‘Klaag ik te veel?’
Voor haar boek Moeders van toen interviewde Truska acht vrouwen die in de jaren 60 en 70 tegen de stroom in roeiden door wel te werken terwijl ze kinderen hadden. Wat haar daaraan vooral opviel? “Deze vrouwen liepen echt voorop in de strijd, met een sterke doe-het-zelfmentaliteit. Daar was ik echt van onder de indruk.”
Geen kinderopvang
“Ze werden moeder in een tijd dat er nog heel veel niet geregeld was voor als ze ook wilden werken. Ik kon mijn kinderen, van nu 26, 23 en 20, inschrijven voor een crèche. Die bestonden niet in de jaren 70, dus gingen deze vrouwen zelf oplossingen zoeken voor de opvang van hun kinderen.”
“Dat deden ze vanuit een geloof in de kracht van het collectief, bijvoorbeeld door om de beurt onder werktijd voor elkaars kinderen te zorgen. Of door met meerdere gezinnen in een groot pand te gaan wonen waar steeds één volwassene op een doordeweekse dag 24 uur voor alle kinderen zorgde, van het opstaan tot het naar school brengen en weer naar bed brengen. Met een strak schema, zodat iedereen aan de beurt kwam. Een soort hippie-ideaal hadden ze.”
“Waar mannen soms wat raar van stonden te kijken, was dat ze ineens moesten koken of voor de kinderen zorgen.”
Van de kritiek die ze daarop kregen, trokken die vrouwen zich weinig aan. “Het ging natuurlijk in tegen de idealen van het kerngezin. Dus ze hadden te maken met familie, buren en ook buitenstaanders die hun keuzes niet begrepen.”
Vliegwieleffect
Toch kwam hun beslissing om te werken niet uit het niets, zegt Truska. “Het opleidingspeil van vrouwen was al in de jaren 50 en 60 aan het stijgen. Vrouwen waren ervan overtuigd dat ze gelukkiger zouden zijn als ze iets met hun vak zouden doen, en dat hun gezin daarvan zou profiteren omdat er dan meer geld te besteden was.”
“Dat kreeg een vliegwieleffect: mannen gingen er makkelijk in mee, ik denk omdat ook zij zagen dat het in ieders voordeel zou zijn. In Nederland zijn mensen natuurlijk ook redelijk progressief. Alleen in conservatieve, gelovige kringen gingen mannen ervoor liggen.”
Poot stijfhouden
“Het enige waar mannen dan soms wat raar van stonden te kijken, was dat ze ineens moesten koken of voor de kinderen moesten zorgen. Maar deze vrouwen hielden hun poot stijf: ik ben er gewoon niet vanavond, je zoekt het maar uit.”
Lees ook Je kind hoeft niet perfect te zijn, zegt opvoedkundige Kina: ‘Stop met die verwachting’
Ze herinnert zich nog dat haar moeder in de avonduren ging studeren, en haar vader dan moest koken. “Dan pakte hij het Margriet-kookboek uit de kast om te kijken hoelang de sperziebonen op het vuur moesten. Maar hij deed het wel.”
Het is natuurlijk niet zo dat veel vrouwen meteen fulltime gingen werken. “Veel vrouwen werkten, en werken nog steeds, deeltijd, en zorgen dan dat ze op tijd thuis zijn om voor de kinderen te zorgen en te koken. We zijn ook nu zeker nog niet zover dat mannen en vrouwen de taken gelijk verdelen.”
“Vrouwen die werkten hadden in die tijd nog meer twee banen dan werkende moeders nu hebben.”
Of werkende moeders uit de jaren 60 en 70 het moeilijker of makkelijker hadden dan moeders nu? Dat is een lastige vraag, vindt Truska. “Enerzijds stonden ze er veel meer onbevangen in: ze wilden gewoon werken, niet per se een carrièrepad volgen of een goed salaris krijgen. Op dat gebied waren er natuurlijk ook minder ogen op hen gericht.”
Huishoudelijke taken
“Anderzijds moesten ze toen het wiel nog uitvinden. Er was er geen kinderopvang en vrouwen die werkten hadden in die tijd nog meer twee banen dan nu: in de meeste gezinnen nam de vader weinig huishoudelijke taken over en ook luiers verschonen bleef toch vaak een taak voor de moeder.”
Net als veel andere vrouwen, vond Truska het toen zij moeder werd moeilijk om een balans te vinden tussen werken en zorgen. “Ik was destijds in dienst bij het Parool, als verslaggever. Het combineren van de zorg voor mijn kinderen en het werk vond ik heel stressvol.”
Lees ook Thuisblijfvader Tim: ‘Vrouwen doen steeds meer, nu de mannen nog’
“Ik dacht dat ik op mijn werk niet te veel over mijn kinderen moest praten, omdat ik dan een minder goede werknemer zou zijn, en vond het moeilijk om allebei volledig te doen. Uiteindelijk ben ik freelancer geworden, zo kon ik mijn werk meer om de zorg voor de kinderen heen plooien.”
Worsteling van werkende moeders
Het was Maviye, een Turkse vrouw die Truska interviewde voor haar boek die haar wat ander perspectief gaf op haar keuzes van destijds. “Zij was heel strijdbaar, had altijd fulltime gewerkt. Maar zij zei ook: ‘Moeder zijn en kinderen grootbrengen is maatschappelijk ook een hele belangrijke taak. Het is zo belangrijk voor de toekomst dat wij dat goed doen.'”
“Zo had ik er nooit tegenaan gekeken, maar ze had gelijk. Je levert niet alleen een bijdrage aan de maatschappij als je werkt, maar ook als je voor je kinderen zorgt. Er zullen maar heel weinig moeders zijn die altijd 100 procent overtuigd zijn van hun keuze om te werken of meer voor hun kinderen te zorgen, die worsteling hoort bij het leven.”
Door het dagboek van haar moeder is Truska wel anders naar haar gaan kijken. “Onze band heeft een nieuwe dimensie gekregen, waar ik heel dankbaar voor ben. Mijn moeder is, net als iedereen, een product van haar tijd. Ze is een andere moeder dan haar moeder was, en ook weer een andere oma dan haar moeder voor ons was. Ze past op, is betrokken, zorgzaam. Door niet te werken, heeft ze ook heel veel voor ons gedaan.”
Klik hier voor meer Lifestyle