Nederland trekt de omstreden ingreep bij chipmaker Nexperia, waardoor de staat belangrijke beslissingen bij het bedrijf kon tegenhouden, voorlopig in. Dat heeft demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans (VVD) woensdag bekendgemaakt in een korte verklaring. Hij wil een „constructieve stap” zetten na „constructieve ontmoetingen” met de Chinese autoriteiten.
De intrekking van de maatregel is het resultaat van onderhandelingen die deze week in China zijn gevoerd om het diplomatieke conflict rond de chipmaker te bezweren. Karremans benadrukt dat hij het besluit heeft genomen in nauw overleg met Europese en andere landen. Eerder kreeg de minister kritiek omdat hij China en andere EU-landen niet had geraadpleegd voordat hij ingreep bij Nexperia.
De angel lijkt hiermee uit het diplomatieke conflict tussen China en Nederland, maar het bedrijf blijft verscheurd. Het gebrek aan Nexperia-chips dat uit de ruzie volgde, veroorzaakt nog altijd productieproblemen in de Duitse auto-industrie.
Nexperia, eigendom van het Chinese bedrijf Wingtech, werd eind september door Karremans ‘bevroren’ op basis van een weinig gebruikte wet uit 1952, de Wet beschikbaarheid goederen. Daardoor kon Nexperia weliswaar blijven functioneren, maar waren grote interne veranderingen niet mogelijk. China nam dat hoog op en reageerde onmiddellijk met een exportverbod van de chips van de Nexperia-fabriek in Dongguan.
Elk jaar produceert Nexperia, een voormalige afdeling van NXP (tot 2006 een dochter van Philips), meer dan 110 miljard goedkope chips en mosfets die in bijna elk elektronisch apparaat te vinden zijn, en vooral in auto’s. Deze chips worden geproduceerd in Manchester en Hamburg, de zogeheten vindt plaats in Azië, voornamelijk in China.
Karremans wilde voorkomen dat kennis van Nexperia naar China zou verdwijnen, om zo de Europese industrie te beschermen. Internationaal werd Karremans’ ingreep gezien als een reactie op Amerikaanse exportcontroles die Nexperia vanaf oktober troffen. Karremans heeft dat altijd ontkend; zijn doel was Nexperia te beschermen tegen eigenaar Zhang Xuezheng (Wing), die de Europese activiteiten van het bedrijf versneld wilde afbouwen. De acties waren echter niet tegen de topman persoonlijk gericht, benadrukte Karremans woensdag in een uitgebreide brief aan de Tweede Kamer.
China vindt het onvoldoende
Het Chinese ministerie van Handel, Mofcom, verwelkomt in een reactie het „proactieve” Nederlandse aanbod om de maatregel vooralsnog in te trekken. China voegt er echter aan toe dat die stap onvoldoende is om de op te lossen. Nederland veroorzaakte chaos op de wereldwijde chipmarkt, is de Chinese lezing. Daarom moet ook de „foute uitspraak” van de Amsterdamse Ondernemingskamer worden aangepast die Wingtech de controle over het Nederlandse hoofdkantoor van Nexperia ontnam. Economische Zaken zou die uitspraak ondersteunen, stelt Mofcom. In de Nederlandse rechtsstaat opereert de rechter echter onafhankelijk van de staat of het parlement.
Mofcom uitte de afgelopen weken heftige kritiek op Nederland dat volgens China de aanstichter is van het conflict en daarom de „volle verantwoordelijkheid” voor de gevolgen moet dragen. Maar gerichte maatregelen tegen Nederlandse bedrijven of import uit Nederland bleven uit.
Bij diplomatieke conflicten zet China geregeld bilaterale drukmiddelen in om zijn ongenoegen kracht bij te zetten. Deze week nog kreeg buurland Japan te kampen met een Chinese importstop op Japanse visserijproducten en een negatief reisadvies voor Chinese toeristen, naar aanleiding van uitspraken van de nieuwe Japanse premier Takaichi over Japans rol in een eventueel militair conflict rond Taiwan.
Dat Nederland de afgelopen maand niet te maken kreeg met gerichte tegenacties, kan komen door de relatief hoge strategische waarde die de Nederlandse import heeft voor China: ongeveer de helft van de Nederlandse goederenexport naar China bestaat uit machines van ASML.
Automakers zoeken omweg
In zijn brief aan de Tweede Kamer schrijft Karremans dat hij „voorzichtig optimistisch” is dat er weer Nexperia-chips geleverd worden. Eerder had zijn ministerie al tussen de regels door gesuggereerd dat hij de maatregel tegen Nexperia wilde opschorten als de leveringen uit China werden hervat. Dat leek te gebeuren na de ontmoeting van de Chinese leider Xi Jinping en de Amerikaanse president Donald Trump eind oktober. De Chinese autoriteiten lieten toen weten dat Europese bedrijven een exportlicentie konden aanvragen voor de chips.
In de praktijk blijken de exportaanvragen niet te worden behandeld, zeggen ingewijden tegen NRC. Het chiptekort in de Duitse industrie blijft dus nijpend. „Het probleem is dat Nexperia China helemaal geen chips meer krijgt van Nexperia Europa”, zegt Clemens Otte van de branchevereniging voor elektrotechniek ZVEI, die dagelijks contact heeft met gedupeerde bedrijven.
De Chinese fabriek van Nexperia in Dongguan opereert nu onafhankelijk van het hoofdkantoor in Nijmegen. Otte: „Enkele bedrijven nemen inmiddels het heft in eigen hand, kopen de onafgewerkte chips van Nexperia Europa en sturen die voor eigen rekening naar Nexperia China om ze daar te laten afwerken.”
Deze omweg zou niet nodig hoeven zijn. Volgens een verklaring van het hoofdkantoor Nexperia heeft Dongguan genoeg voorraad om de komende maanden chips te blijven produceren. Met andere woorden: de bottleneck zit in China, niet in Europa.
Crisisteams
Voor verpakken van de chips heeft Nexperia ook buiten China vestigingen, waaronder in Maleisië. Nexperia Europa wil die fabriek uitbreiden om minder afhankelijk te zijn van de muitende fabriek in Dongguan. Maar voorlopig is de auto-industrie vooral aangewezen op Dongguan.
Bosch, een belangrijke toeleverancier van de auto-industrie, meldt productiestilstanden in drie fabrieken vanwege een tekort aan chips. Andere bedrijven kunnen niet meer dan enkele dagen vooruit plannen vanwege de tekorten, en hebben crisisteams aangesteld om zoveel mogelijk chips bij andere makers op te kopen. De prijs van zo’n simpele halfgeleider is in de afgelopen weken meer dan verviervoudigd.
Karremans zei eerder dat hij had gehoopt de crisis „snel en stilletjes” op te lossen. De autoproducenten hadden liever een tijdige waarschuwing gehad dat er een crisis kon ontstaan.
De Duitse automakers merken weinig van de concessie van Karremans. Nexperia zit onverminderd in de problemen, omdat de Ondernemingskamer eigenaar Wing begin oktober aan de kant schoof, op beschuldiging van wanbeheer. Nexperia moest, zo bleek uit de toelichting op de uitspraak, overbodige bestellingen ter waarde van 120 miljoen dollar doen om een van Wings andere bedrijven, WingSkySemi, overeind te houden.
De rechterlijke uitspraak gaat veel verder dan de ingreep die Karremans deed, omdat Wing er de grip op zijn eigen bedrijf door verloor. Volgens Wingtech steunde EZ de rechtszaak die Nexperia-bestuursleden aanspanden bij de Ondernemingskamer.
Via een woordvoerder laat Wingtech weten: „Als de Nederlandse overheid oprecht bereid is het probleem op te lossen, zou het ministerie nu een brief moeten indienen bij de Ondernemingskamer waarin het expliciet zijn steun voor de procedure intrekt.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.