De aanleiding voor de bijeenkomst was het verleden. Maar in de Grote Kerk in Den Haag, waar donderdagochtend de Eerste en Tweede Kamer samenkwamen in een Bijzondere Verenigde Vergadering, ademde alles toekomst.
Tachtig jaar Bevrijding Bijzondere Verenigde Vergaderingen worden zelden gehouden
Bijzondere Verenigde Vergaderingen van de Staten-Generaal zijn zeldzaam. Op Prinsjesdag is er een ‘gewone’ Verenigde Vergadering. Bijzondere worden alleen gehouden bij de inhuldiging van een Koning of bij het overlijden van een voormalige Koning. Ook bij de viering van 25 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens kwamen de Eerste en Tweede Kamer met genodigden bijeen.
Deze Bijzondere Verenigde Vergadering zou in 2020 worden gehouden. Door de coronalockdown kon dat niet doorgaan. Dit jaar werd 80 jaar Bevrijding gevierd.
Gezien het Binnenhof tot zeker 2031 wordt verbouwd, vond deze Verenigde Vergadering niet plaats in de Ridderzaal maar in de Grote of Sint Jacobskerk in Den Haag. Die is gelegen op steenworp afstand van het Binnenhof.
Rob Jetten (D66) zat vooraan, de mogelijk toekomstige premier. Heel veel jonge genodigden wilden met hem op de foto. Ouderen wurmden zich door de menigte om Jetten de hand te schudden, of liepen af op Henri Bontenbal, de andere mogelijke toekomstige coalitiepartner, om de CDA-leider informeel te kunnen aanspreken.
Broche
„Aan welke vooravond we ook staan./ Het is allemaal aan ons”, sprak spoken word-artiest Myron Hamming de Kamerleden toe. Hij dichtte: „Dat we geen dag mogen vergeten: ik ben de ander en wij zijn ook elkaar./ Dat we de balans van daar moeten vinden./ Uit iets dat uit contrasten bestaat.”
Er waren jongeren uit het hele koninkrijk die elk een grondwetsartikel hadden gekozen dat hun aan het hart gaat. De aanwezigen – naast de Kamerleden ook de ministers van Staat, commissarissen van de koning, oud-Kamervoorzitters en een aantal burgemeesters – kregen de Grondwet ook op doorbladerbaar miniformaat als broche uitgereikt. Met de oproep „draag het bij je, draag het uit”.
Niemand refereerde aan het nog zittende demissionaire kabinet, dat ook in de Grote Kerk zat, en de coalitievorming die twee jaar geleden was begonnen met het vaststellen van de „gemeenschappelijke basislijn” dat elk van de vier partijen de Grondwet zou respecteren.
In de toespraken vielen zinsneden als: de democratie koesteren, de rechtsstaat beschermen en de vrijheid verdedigen. Vos liet een foto zien van de lege plank in de Handelingenkamer op het Binnenhof. Aan de kast wordt elk jaar een dik boek met de uitgeschreven debatten in de Tweede Kamer toegevoegd.
Thom van Campen, voorzitter van de Tweede Kamer, prinses Amalia, koning Willem-Alexander, Mei Li Vos, voorzitter Eerste Kamer, en demissionair premier Dick Schoof tijdens een Bijzondere Verenigde Vergadering in de Grote Kerk in Den Haag.
Foto BART MAAT
Zoom in
‘Tot zwijgen gebracht’
Vijf jaar lang, was de volksvertegenwoordiging niet bijeengekomen in de Tweede Wereldoorlog. Politieke partijen waren – op de NSB na – verboden, de regering was gevlucht naar Londen en Kamerleden waren deels gevangengezet. Het Binnenhof was ingenomen door de bezetter. Thom van Campen: „Het parlement was tot zwijgen gebracht.”
De eerste keer dat parlement en senaat weer samenkwamen na de oorlog, deze donderdag precies tachtig jaar geleden en aanleiding voor de Bijzondere Verenigde Vergadering, was de vergadering door koningin Wilhelmina geopend met de woorden: „Te midden der verwoesting liggen hier de krachten voor herstel en vernieuwing.” En: „Nu zijn wij gewikkeld in een strijd van even groote hevigheid en beteekenis als die der oorlogsjaren: den strijd om den vrede, om de ware vrijheid en om hernieuwden voorspoed.”
Politici denken aan de volgende verkiezingen. Staatslieden aan de volgende generatie
James Freeman Clark
geciteerd door Peter van Uhm
Het Algemeen Handelsblad schreef: „Recht en gerechtigheid zijn weergekeerd en dus ook een brokje — zij ’t wat verlate — traditie Prinsjesdag.”
Van politieke vernieuwing zou toen nog een aantal jaar geen sprake zijn, ook niet na de verkiezingen van 1946, die een einde maakten aan het noodparlement. De oude vooroorlogse partijen domineerden nog, de lege zetels (doordat Kamerleden waren omgekomen of hadden gecollaboreerd) werden opgevuld
Generaal
Maar Nederland kon op 20 november 1945 wel zijn „lot weer zelf bepalen”, memoreerde generaal buiten dienst Peter van Uhm. Hij wilde de Kamerleden „een spiegeltje voorhouden”, zei hij na afloop. Van Uhm sprak hen toe, met de woorden van de negentiende-eeuwse Amerikaanse theoloog James Freeman Clark: „Politici denken aan de volgende verkiezingen. Staatslieden aan de volgende generatie.”
„Europa en ook Nederland telde na de oorlog staatslieden. Politici die over sentimenten heenstapten, zonder uitsluiting, met meer verbinding en wederzijds begrip. Zo bouwden zij ook Nederland op”, sprak Van Uhm.
Van Uhm sprak over partijoverstijgende kwesties: klimaatverandering en bestaanszekerheid in combinatie met veiligheid. Hij riep de Verenigde Vergadering op: „U móét keuzes maken. Niets doen is geen optie. Ook al is er zelden één ultieme eenduidige oplossing.” Ongemakkelijk dicht bij elkaar zaten de Kamerleden op de rode stoelen in de Grote Kerk te luisteren.
De koning, de kroonprinses en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer, met voor hen Owen (links) en Erkinay.
Foto Bart Maat
Zoom in
Demissionair premier Dick Schoof houdt een toespraak.
Foto Bart Maat
Zoom in
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.