Op deze school wil de één boer worden en de ander het klimaat redden – en samenwerken moeten ze leren

In de kelder van de school parkeert iemand in overall een trekker, vlak naast de melkinstallatie die in een afgesloten ruimte is opgesteld. Op de eerste etage loopt een student in een shirt met  ‘Save the Ocean’ erop. Je ziet het, zegt docent Froukje Kooter (32), terwijl ze naar een leeg lokaal loopt, „we hebben hier studenten die rechtstreeks van de boerderij komen, maar ook leerlingen die zich bij een XR-demonstratie vastplakken op het asfalt.”

Drie jaar geleden kwam Kooter aan de HAS Green Academy werken, een relatief kleine hogeschool in Den Bosch met vijftien opleidingen, waar ze zelf ook is afgestudeerd. Haar docentschap begon zo ongeveer op het hoogtepunt van de boerenprotesten. Een Tweede Kamerlid van D66 had gepleit voor een halvering van de veestapel om uit de stikstofcrisis te komen, waardoor veel boeren hun toekomst – toch al een bron van onzekerheid – bedreigd zagen. Er werden snelwegen geblokkeerd en politici bedreigd. De sfeer werd grimmig, een goed gesprek tussen de kampen was nauwelijks nog mogelijk.

Ik merkte dat studenten heel veel over elkaar denken en vinden, maar dat ze elkaar nooit spraken

Froukje Kooter
docent management van de leefomgeving

Kooter merkte het op school. Er zijn hier studenten Veehouderij, die vaak het bedrijf van hun ouders willen overnemen. Anderen studeren milieukunde, en leren daar alles over klimaatverandering. Zelf geeft ze les over het inrichten van de leefomgeving, ‘met oog voor mens en natuur’. „Ik merkte dat studenten heel veel over elkaar denken en vinden, maar dat ze elkaar nooit spraken”, vertelt ze.

Ze raakte erover in gesprek met haar collega Kees van Vuuren (32), die doceert aan de opleiding Veehouderij en zelf een melkveebedrijf gaat overnemen. „We hebben hier een mini-maatschappij”, zegt hij. „En die werd net als in de buitenwereld steeds harder.” Je had veehouderijstudenten die in de klas riepen dat ze niks te maken wilden hebben met ‘die van milieukunde’. En je had milieustudenten die beweerden dat de boeren maar weg moesten.

Kooter: „Zonder te beseffen dat een paar lokalen verderop studenten een leven op de boerderij aan het opbouwen zijn.” Van Vuuren: „Die studenten komen elkaar straks tegen op de werkvloer. De één kan zomaar een milieucontrole doen op het erf van de ander. Als ze hier op school, op hun leeftijd, al niet met elkaar praten, hoe moet dat straks dan?”

Docenten Froukje Kooter en Kees van Vuuren proberen twee wereldbeelden samen te brengen bij hun studenten.

Foto Merlin Daleman

Zoom in

Ze bedachten een lessenreeks die ‘Iets met Boeren’ ging heten. Groepjes studenten van verschillende opleidingen moesten elkaar leren kennen, met elkaar debatteren, samen naar een toneelvoorstelling over de relatie tussen landbouw en natuur en werken aan een opdracht. Een verplicht vak, „als anti-polarisatie”, zegt Kooter. De lessen staan dit jaar voor de derde keer op het programma, en de HAS wil er meer mee doen. Inmiddels is ook een soortgelijke lessenreeks begonnen over voeding, en de leerlijn ‘dialoog en perspectieven’ wordt officieel onderdeel van het curriculum op de hogeschool. Wat levert praten met elkaar op?

Macaroni met vleesvervanger

Fleur Tuls (23) is opgegroeid op een schapen- en paardenboerderij in Bodegraven, waar ze nog steeds woont. Tuls runt tijdelijk de boerderij zelf, omdat haar vader herstelt van een operatie. Ze studeert ook Veehouderij en wil later met haar vriend het melkveebedrijf van zijn ouders overnemen. In het groepje waarmee ze samenwerkte voor ‘iets met boeren’ was ze de enige die van de boerderij kwam. Dat merkte ze. Iemand van milieukunde zei al snel: „‘Ik had verwacht dat jij hier zou komen met een houding van: kom maar op’.”

Tuls: „Mensen hebben allerlei beelden in hun hoofd. Alsof ik daar zit met twee strepen onder mijn ogen en met een hooivork in de hand zou binnenkomen. ‘Ik ben ook gewoon geïnteresseerd in jullie hoor’, heb ik gezegd.”

Je kunt best van mening verschillen, als je elkaar maar heel laat

Fleur Tuls
student veehouderij

En dat is ook écht zo, vertelt ze. Vroeger had ze een vriendin die vegetariër was, ze kenden elkaar van de manege. Bij haar at ze weleens macaroni met een vleesvervanger. „Als ik zelf boodschappen doe koop ik dat niet, maar we waren vrienden, dus waarom zou ik dat niet eten? Zij kwam ook bij ons op de boerderij helpen en dan liep ze gewoon met blote voeten door de poep. Konden we samen om lachen. Door die vriendschap ben ik best open-minded, mijn ouders zijn dat wat minder. Je kunt best van mening verschillen, als je elkaar maar heel laat.”

Tuls maakt zich best zorgen om polarisatie tussen boeren en niet-boeren. „Vooral omdat het nu lijkt alsof iedereen heel extreem denkt. Maar de meeste mensen willen best naar elkaar toe bewegen. Alleen: als je alleen maar het geschreeuw ziet, dan wordt het lastig om nog in gesprek te raken.”

Ze weet: uiteindelijk moet je samenwerken. Bij de boerderij van haar vriend wordt nu bijvoorbeeld een sloot opnieuw gegraven omdat een weg verbreed moet worden. Dan krijg je als boer te maken met het waterschap, mensen die ooit een milieu-opleiding hebben gedaan. „Als wij straks op die boerderij wonen, wil ik niet dat die mensen bang zijn om het erf op te rijden, omdat misschien twee andere boeren keihard hebben gezegd dat ze die wegverbreding niet willen. Natuurlijk baal je ervan als je land kwijtraakt, maar misschien staat er wel een goede compensatie tegenover. Daar kun je het gewoon over hebben bij een kop koffie.”

Familiebedrijf overnemen

Froukje Kooter en Kees van Vuuren herinneren zich een incident van afgelopen jaar. Tijdens de eerste bijeenkomst werd een woordwolk op het scherm geprojecteerd, en iedereen mocht op z’n telefoon iets insturen. Waren er studenten die zogenaamd lollig gingen doen en iets schreven als ‘minder, minder, minder boeren.’ Een student Veehouderij moest huilen, anderen werden boos. De spanning liep op. De Veehouderijstudenten gingen na afloop van die les letterlijk om de studente heen staan die had moeten huilen, armen over elkaar.

Kooter: „Het raakte enorm aan de angst die sommige studenten hebben, dat ze er als boer, als mens niet mogen zijn.” Van Vuuren: „Het raakte mij óók. Ik ben ook bedrijfsopvolger. Dat heb ik ook laten zien.” Kooter: „Dat was echt spannend, maar uiteindelijk hebben we het omarmd en aan de studenten verteld dat dit precies is waarom wij deze lessen noodzakelijk vinden. Dat je niet zomaar iets kunt roepen, zonder dat het iets doet met andere mensen. Dat kwam toen wel binnen bij ze.”

Anna Vermeulen (22) zat er ook bij. Ze vond het eerst gewoon een flauwe grap, maar schrok van de reactie bij de veehouderij-studenten. „Toen realiseerde ik me dat zij zich als boeren constant aan het verdedigen zijn. Dan begrijp je ineens: hier maak je geen grappen over.” Vanaf dat moment was de spanning er wel af, vertelt Vermeulen. Zij studeert Management van de Leefomgeving en vertelt haar verhaal via een videoverbinding vanuit Australië, waar ze stage loopt op een gigantisch akkerbouwbedrijf waar ze onder meer gember telen.

Student veehouderij Fleur Tuls. Medestudente Anna Vermeulen loopt stage in Australië en kon daardoor niet op de foto.

Foto Merlin Daleman

Zoom in

In haar groepje zat een jongen die op een geitenboerderij woonde. Hij overwoog om later naar Canada te emigreren. „Dat werd bij ons een beetje een bindend element, want iedereen is natuurlijk nieuwsgierig naar zo’n verhaal. Dat hij dat wilde had ook te maken met de stemming rond boeren in Nederland. Ik wist ergens wel dat dit speelde onder veehouderij-studenten, maar zo’n verhaal haalt het toch veel dichterbij.”

Vermeulen gaat zich later waarschijnlijk bezighouden met de inrichting van het landelijk gebied. Om natuurherstel te bevorderen, noodzakelijk vanwege de stikstofproblematiek, moeten soms boerderijen verplaatst worden. Ze kon ook aan de anderen in haar groepje vertellen waarom ze natuurherstel belangrijk vindt. Vermeulen: „En ik zie nu in dat het bijna altijd familiebedrijven zijn waarmee je gaat schuiven. Dat is toch anders dan een stuk bos waar geen mensenlevens achter zitten.”

De verschillen zijn niet weg, maar ze luisteren in elk geval naar elkaar

Kees van Vuuren
docent aan de opleiding Veehouderij

Het is niet zo dat de sfeer op school ineens heel anders is geworden. Sommige studenten vinden het allemaal toch een beetje onzin. Fleur Tuls en Anna Vermeulen vertellen allebei dat ze wel veel makkelijker studenten van andere opleidingen groeten in de gangen of een praatje aanknopen en dat anderen ook zien doen. Vermeulen: „Mensen zijn duidelijk minder achterdochtig.”

Elke keer merken Froukje Kooter en Kees van Vuuren bij nieuwe groepen dat de spanning er nog flink op zit. Kooter: „Je moet heel erg op je woorden letten. Iedereen heeft altijd het gevoel dat je met één been in het andere kamp staat.” Van Vuuren: „Maar we hebben inmiddels ook gemerkt dat studenten het vaak gewoon ontzettend spannend vinden om met ‘de ander’ te praten. En die angst is er na een paar lessen altijd af. De verschillen zijn niet weg, maar ze luisteren in elk geval naar elkaar.”

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.