Het Amerikaanse magazine Time schreef in 1971 in een profiel over Adelina Tattilo: „De Hugh Hefner van Italië is een blonde vrouw” – en noemde haar zo in een adem met de oprichter van het bekende blootblad Playboy. Tattilo durfde het aan om met haar tijdschrift Playmen vanuit Italië Hefner te beconcurreren. Vanzelfsprekend was het allerminst, dat een vrouw, een moeder bovendien, aan het roer kwam van een tijdschrift vol vrouwelijk naakt. Zeker in de jaren zestig en zeventig was Italië nog een conservatief land met een bekrompen seksuele moraal.
Tattilo pionierde als vrouwelijk ondernemer in de Italiaanse uitgeverswereld en doorbrak taboes op het gebied van seks en seksuele vrijheid. De serie Mrs Playmen, die nu op Netflix staat, is gebaseerd op feiten maar bevat ook fictieve elementen, en focust op het moment dat Tattilo de leiding van het magazine Playmen zou overnemen van haar man, Rosario ‘Saro’ Balsamo.
Balsamo, een uitgever die werd omschreven als „de man die Italië tieten gaf” – wist hoe hij een succesvol blootblad moest maken, maar leefde op grote voet en liet daarna zijn vrouw achter met een berg schulden. Zij stroopte de mouwen op en ging aan de slag. Tattilo maakte pas écht een succes van het blad, dat onder haar leiding nog veel sterker uitgroeide tot een magazine waarin erotiek, glamour en intelligentie werden gecombineerd.
Er stond zeker vrouwelijk naakt in het blad, maar ook de artikelen – over literatuur, film, politiek en sport – deden ertoe. Tattilo toonde daarbij „geen ijsjes likkende, giechelende meisjes”, zoals de Playboy Bunnies van Hefner, maar „vrouwen die zouden kunnen glimlachen bij een Campari”, merkte Time complimenteus op in het profiel over haar, onder een kop die als een statement las: ‘Vrouwen, geen meisjes’. Minder jong en meer Europees – wat toen ook nog minder ‘plastic’ betekende – en vaak ook veel sensueler én meer verleidelijk. Met Adelina Tattilo aan het roer veranderde naakt (of bijna-naakt) in vrouwelijke kracht.
Italiaanse topschrijvers
De vrouwen die de cover sierden, waren al iconen, zoals het Franse sekssymbool Brigitte Bardot, of ze werden het achteraf. Ettelijke toen bekende zangeressen of actrices namen plaats voor de lens van de Playmen-fotograaf. Het resultaat was sensueel maar niet pornografisch. De gestileerde beelden werden aangevuld met essays door Italiaanse topschrijvers als Italo Calvino, Alberto Moravia of Dacia Maraini, schrijft Vogue Italia. Kortom, Playmen combineerde sexy entertainment met culturele verdieping.
Die eigenzinnige en taboedoorbrekende aanpak leidde begin jaren zeventig tot een verkoopsucces, toen het erotisch-culturele blad 450.000 exemplaren per maand verkocht. Playmen scoorde in 1972 zelfs een wereldprimeur met de foto’s van een topless zonnende Jacqueline Kennedy – toen mevrouw Aristoteles Onassis – aan het zwembad op een Grieks eiland.
Francesco Colella als Rosario ‘Saro’ Balsamo in de serie ‘Mrs Playmen’
Foto Camilla Cattabriga/Netflix
Zoom in
Dat Tattilo tegen heilige huisjes schopte, zorgde natuurlijk voor veel weerstand. Het regende klachten en inbeslagnames. „Playmen blijft zelden langer dan 48 uur in de kiosken liggen”, schreef Time in 1971. „In die tijd wordt het verkocht of in beslag genomen. De lezers zijn meestal sneller dan de politie.”
Adelina Tattilo werd in 1928 geboren in Manfredonia, in het diepe Zuiden van Italië (Puglia), in een zeer katholiek gezin. Haar voornaam Adelina erfde ze van haar grootmoeder, die gezelschapsdame van de koningin van Napels was geweest. Ze werd op jonge leeftijd smoorverliefd op haar buurjongen Saro, een liefde die uitmondde in een huwelijk en drie kinderen.
Haar kinderen zijn de belangrijkste bron van een biografie over haar leven – Adelina Tattilo. Una favola sexy (‘Adelina Tattilo. Een sexy sprookje’) van Dario Biagi, waardoor de makers van de Netflix-serie zich lieten inspireren. „Ze deelden ook erg pijnlijke herinneringen met mij”, zei Biagi tegen de Italiaanse versie van Vogue. Mrs Playmen toont Adelina Tattilo in al haar complexe gelaagdheid, als de vrijgevochten uitgeefster van een erotisch blad die tegelijk vastzit in een getroebleerd huwelijk met een manipulatieve man.
Gigolo’s
Ook de geschetste tijdsgeest is interessant. Italië gaat gebukt onder het juk van de katholieke kerk en is nog niet seksueel bevrijd. Tattilo krijgt het zowel met conservatieve moraalridders als met feministes aan de stok. Die verwijten haar dat Playmen ondanks dat laagje cultuur vrouwen hoe dan ook voorstelt als een mannelijk lustobject. In de serie dient ze hen van repliek door de redactie van het blad, gericht op een publiek van heteromannen, ervan te overtuigen ook aan de slag te gaan met vrouwelijke seksualiteit, en met de erotische fantasieën en verlangens van vrouwen. Het resultaat is een behoorlijk oogstrelende fotoshoot met gigolo’s die op de redactie uit de kleren gaan.
Tijdens de jaren zeventig en tachtig was Tattilo de koningin van het mondaine Rome. Ze organiseerde society-etentjes, bijgewoond door al wie ertoe deed of zo beschouwd wilde worden, en was goed bevriend met Bettino Craxi, in de jaren tachtig Italiaans premier. Haar ster begon te tanen in de jaren negentig, toen videocassettes met bloot de markt zouden overspoelen.
Playmen verscheen in 2001 voor het laatst. Tattilo overleed zes jaar later. De uitgeefster die vrouwelijke seksualiteit bespreekbaar had gemaakt, nota bene in een mannenblad, werd 78 jaar.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.