3I/ATLAS. Zo heet de komeet waarvan NASA nu nieuwe foto’s heeft gedeeld. Het object is vernoemd naar de ATLAS-surveytelescoop, die de komeet in juli voor het eerst opmerkte. Het gaat om een zogenaamd ‘interstellair’ object, van buiten ons zonnestelsel.

En dat is precies waarom sterrenkundigen, zoals professor Simon Portegies Zwart van de Universiteit Leiden, er met grote interesse naar kijken. “Het geeft ons een uniek kijkje op wat er allemaal buiten het zonnestelsel gebeurt. Daar weten we eigenlijk heel weinig vanaf.”

“Het is alsof je een bepaalde interieursmaak hebt, en er plots een lamp in de kamer staat die er absoluut niet in past. Dan denk je ook: wie heeft die daar neergezet? En dat is een beetje de situatie die we hier hebben”, zegt hij. “Een gek object in ons zonnestelsel. We kunnen aantonen dat het van buiten komt, maar we weten niet waar vandaan.”

Het is pas de derde keer dat zo’n object van buiten het zonnestelsel wordt waargenomen. Dat gebeurde eerder in 2017 en 2018. “Ze zijn makkelijk te missen”, zegt sterrenkundige Lucas Ellerbroek. “Door nieuwe, gevoelige telescopen, zoals de ATLAS-telescopen, kunnen we ze nu beter vinden en onderzoeken.”

Herkomst onbekend

Wel blijkt uit berekeningen dat de komeet een lange reis heeft afgelegd. Astronomen hebben de baan van de komeet terug gevolgd en kunnen aanwijzen uit welke richting hij ons zonnestelsel is binnengekomen. Daarbij passeerde hij zeker zo’n 25 sterren, maar geen daarvan dicht genoeg om zijn oorsprong te verklaren.

“Waarschijnlijk zwerft deze komeet al honderdduizenden jaren door de Melkweg”, zegt Ellerbroek. “Misschien wel geslingerd van het ene planetenstelsel naar het andere. Een speelbal van de Melkweg.”

Dat we zijn precieze geboorteplek niet kunnen ontrafelen, vindt hij jammer. “We krijgen nu een brokstukje toegeworpen uit een totaal ander planetenstelsel. Dan wil je heel graag weten wélk stelsel dat precies is.” Een komeet kan namelijk veel vertellen over de omstandigheden waarin hij is gevormd en hoe die zich verhouden tot ons eigen zonnestelsel.

Geen ruimteschip

Toen 3I/ATLAS afgelopen zomer voor het eerst werd opgemerkt, werd er werd gelijk volop over gespeculeerd: op sociale media doken theorieën op over een mogelijk ruimteschip met buitenaards leven. NASA zet deze week nog eens een streep door deze speculaties. “Ik wil graag meteen met de deur in huis vallen”, zei Amit Kshatriya, adjunct-directeur van NASA. “Dit object is een komeet. Het ziet eruit en gedraagt zich als een komeet.”

Ellerbroek onderschrijft dat. “3I/ATLAS heeft alle typische eigenschappen van een komeet.” Kometen bestaan voornamelijk uit ijs, gas en stof en bewegen in langgerekte banen om de zon. Zodra zo’n object dichter bij de zon komt, warmt het op: het ijs smelt en het gas stroomt naar buiten en voert stof mee. De komeet wordt daardoor actiever en helderder en dus makkelijker zichtbaar.

“Dat zien we ook bij 3I/ATLAS”, zegt hij. “Op de NASA-beelden verschijnt hij als een wolk van gas en stof die steeds helderder wordt.”

Telescopen gericht

De komeet bevindt zich momenteel zo’n 307 miljoen kilometer vanaf de aarde. Hij is zichtbaar vanaf hier, “maar daar heb je dan wel een flinke telescoop voor nodig”, aldus Portegies Zwart. Half december is 3I/ATLAS het dichtst bij aarde, al is de afstand dan alsnog 269 miljoen kilometer.

Daarna vervolgt het zijn baan, terug de interstellaire ruimte in. “Hij komt het zonnestelsel binnen, dan banjert het hier één keer doorheen, en dan schiet hij weer weg. Alsof je langs de racebaan staat en Max Verstappen komt langsrijden: je ziet ‘m aankomen, en dan schiet hij voorbij.”

Tot die tijd worden veel telescopen op de komeet gericht, zegt Portegies Zwart: “Want je krijgt geen tweede kans om dit object waar te nemen. En dan is het wachten op de volgende.”

Ons leger krijgt zijn eigen satellieten. De komende jaren worden er tientallen gelanceerd. In deze video leggen we je uit waarom: