Opinie | Journalisten, zo schrijven jullie over Soedan

Gebruik altijd het woord ‘vergeten’ in je titel. Ondertitels kunnen woorden bevatten als ‘hopeloos’, ‘gewelddadig’, ‘crisis’ en ‘conflict’. Andere nuttige woorden zijn ‘genegeerd’, ‘onzichtbaar’, ‘veronachtzaamd’. Denk eraan dat je de lijdende vorm gebruikt. Vestig niet de aandacht op wíé er precies negeert of vergeet, maar impliceer alleen dat dit de permanente en onveranderlijke vloek is waaronder de staat gebukt gaat.

Yassmin Abdel-Magied is een Soedanese auteur en scenarist. Dit is een vertaalde en bewerkte versie van een bijdrage op haar Substack Good Chat.

Neem in je stuk nooit een afbeelding op van de natuurlijke schoonheid van Soedan of de Soedanese bevolking. Zorg dat de wanhoop door de pagina’s heen sijpelt, door ver uitstekende botten, bolle buiken, zwartgeblakerde en gebombardeerde karkassen van gebouwen. Denk in sepiatinten. Wil je echt opvallen, gebruik dan een close-up van de ogen van een vrouw die recht in de camera staart, haar hele gezicht met kleurige stof omhuld, een zweem van verzet en beschuldiging in haar blik. Een vlieg die als een moedervlek op de huid zit is altijd goed. Het gaat er bij iedere afbeelding om dat die medelijden of schuldgevoel opwekt.

Zorg dat je in je artikel, in je opiniestuk, in je Pulitzerprijs-waardige publicatie Soedan behandelt als één homogeen land. Soedan bestaat uit achttien staten, vijftig miljoen mensen, met meer dan zeventig inheemse talen – negeer dit. Spreek over ‘het land’, fluister vol ontzag over de onmetelijkheid van de woestijn, bagatelliseer de barre levensomstandigheden. Verwijs eerder naar geografische entiteiten dan naar steden: noem liever ‘de Sahel’, ‘de Sahara’, ‘de Hoorn van Afrika’ of ‘de Rode Zee’ dan ‘Atbara’, ‘El-Obeid’, ‘Nyala’ of ‘Sennar’. Beschrijf Soedan aan de hand van andere landen waarover mensen wel hebben gehoord maar die ze ook niet begrijpen. Noem het ‘het nieuwe Somalië’, ‘het nieuwe Syrië’, ‘het nieuwe Libië’, ‘het nieuwe Jemen’. Wees niet bang dat deze etiketten onjuist zijn of nergens op slaan. Focus op de onbegrijpelijkheid, het massale lijden, de vibe. ‘Lijden’ is een taal die mensen in jouw wereld kunnen begrijpen, maar vergeet niet duidelijk te maken dat dit soort rampen uniek is voor ‘deze regio’, dat wil zeggen: dat de situatie zo ‘abominabel’, zo ‘onmenselijk’ is dat die zich onmogelijk ‘hier’ kan voordoen, waar je westerse publiek zich ook bevindt.

Details zijn saai

Beschrijf datgene wat er aan de hand is als een ‘burgeroorlog’. Het publiek ziet liever dat Soedanezen elkaar vermoorden als onbezonnen wilden dan dat er aannemelijker redenen in het spel zijn, zoals territoriumdrift of de toegang tot natuurlijke hulpbronnen, het verwerven van politieke en economische macht. Als je het woord ‘genocide’ gebruikt, laat dan doorschemeren dat daar ‘spanningen tussen bevolkingsgroepen’ aan ten grondslag liggen, ‘rivaliteit’ of, liever nog, ‘haat’. Benadruk de onnadenkendheid (van hen, niet van jou). Je kunt besluiten het een ‘proxy-oorlog’ te noemen, waarmee je suggereert dat je oog hebt voor de geopolitieke implicaties van de situatie. Weersta de aandrang om al te veel details te geven, want dat vindt je lezer maar irrelevant en saai. Vermijd het gebruik van de term die de lading het best dekt: ‘contrarevolutionaire’ oorlog. Daar zitten veel te veel lettergrepen in en het doet denken aan het krachtige maar geweldloze verzet van Soedanese burgers waardoor in 2019 een dictator ten val kwam die bijna dertig jaar aan de macht was geweest. Vermijd het woord ‘revolutie’ sowieso. Je lezers kunnen zich niet voorstellen dat er van mensen als Soedanezen iets te leren valt over gemeenschapsvorming, hulpvaardigheid en rechtvaardigheid. De enige kennis die ze van Afrikanen zullen accepteren moet versluierd zijn door stof en tovenarij, en elementen bevatten als het geselen van de aarde of het eten van orgaanvlees.

Taboeonderwerpen: momenten van gewone huiselijke vreugde, leerlingen die naar school gaan, laptops of andere vormen van technologie die hedendaags aandoen (zoals een Apple Watch), delen van het land waar geen sprake is van een direct conflict en waar het leven gewoon doorgaat, humor. Verfijnde kunst en cultuur.

Spreek over Soedan als een oord zonder geschiedenis of toekomst. Negeer de eeuwenoude Nubische piramides in Nuri, Jebel Barkal, El-Kurru en Meroë, en als je ze onverhoopt toch noemt, vergeet ze dan niet als ‘vergeten’ te bestempelen. Zorg, om je lezers niet in de war te brengen, dat je iedere vorm van ‘beschaving’ waarover Soedan misschien tegen alle verwachtingen in beschikt, toeschrijft aan de Egyptenaren. Denk eraan, Soedan is de toegangspoort tot het ‘echte’ Afrika, en met ‘echt’ bedoel je ‘zwart’. Projecteer hier de Noord-Amerikaanse kijk op raciale hiërarchie. Jij begrijpt de situatie het best.

Prent je lezers van meet af aan in dat dit de ergste humanitaire crisis in de wereld is en presenteer dat als een voldongen feit, niet als het resultaat van een reeks keuzes van leiders en instellingen die door je lezers worden bewonderd. Benadruk de ernst van de crisis, maar vermijd ooggetuigenverslagen van Soedanezen zelf. Gebruik data verzameld door organisaties die je lezers geloven en respecteren, zelfs in een feitenvrije wereld. Instellingen met twee of drie letters zijn het best: VN, WFP, AI, IMF, RC, AZG. Geef vooral de basale feiten weer, maar voeg geen context toe, zodat het lijkt alsof het conflict zonder enige reden is uitgebroken en enkel een terugkeer is naar de natuurlijke staat van het Soedanese volk. Gebruik afwisselend Soedan en Afrika in je tekst, dat valt je lezers/kijkers/consumenten toch niet op. Maak van Soedan Afrika en van Afrika Soedan.

Zoom in

Vermoei jezelf niet met precisie, accuratesse of analyses. Doe algemene uitspraken over de wijdverbreide misstanden binnen de militaire elite en de militieleden, of je die nu persoonlijk tegenkomt of virtueel, of via sociale media. Maak melding van buitenlandse belangen, maar noem daarbij de Amerikaanse dollars, Britse ponden, euro’s, riyals of dirhams die medeplichtig zijn niet. Moedig alleen een boycot aan, in verhulde termen. Ga niet in op de strategie. Soedan heeft geen strategie nodig. Het heeft aandacht nodig.

Als je met Soedanezen praat, vergeet ze dan niet te vragen waaróm ‘iedereen’ de oorlog in Soedan vergeet. Negeer het feit dat zijzelf in actie zijn gekomen en om aandacht hebben geschreeuwd vanaf het moment dat de eerste kogels werden afgevuurd (vergeet niet te melden dat er kogels worden afgevuurd, idealiter tijdens je interview, ook al wordt dat virtueel afgenomen op duizenden kilometers afstand). Doe alsof deze Soedanees niet hard genoeg zijn best heeft gedaan om de wereld over de oorlog te vertellen, een oorlog waarvan je de verschrikkingen kent en waarover jij ‘de wereld’ bijpraat. Bied hem manieren om er ‘ruchtbaarheid aan te geven’, zoals je zelf ook hebt gedaan. Je houdt van Soedan, je houdt van Afrika: jouw woorden en jouw podium bewijzen je betrokkenheid. Op jouw progressieve geloofsbrieven is niets aan te merken.

Jij bent geen racist, jij bent anders

Zit je werk erop, stuur je gepubliceerde artikel of bericht dan naar elke Afrikaan die je kent, als blijk van je betrokkenheid bij de zaak. Wees er trots op dat je niet bent zoals andere westerlingen: jou kan het wel wat schelen, jij bent geen racist, jij bent anders. Zie je reposts over Soedan als het bewijs dat je niet antizwart bent. Trek het je niet aan als je de Soedanese vlag met de Palestijnse verwart. Tooi jezelf met beide vlaggen, zodat je tegen alle kritiek beschermd bent.

Win je een prijs omdat je met je werk ‘bewustwording hebt gekweekt’, vergeet dan niet in je dankwoord je Soedanese ‘partners’ te noemen. Dat zijn misschien de journalisten geweest die lijf en leden hebben geriskeerd om ter plekke de informatie te verzamelen, maar dat is niet belangrijk. Jouw podium is dat wel. Via jou bereikt het nieuws over Soedan de wereld. Dat is belangrijk werk, en je doet het omdat het je aan het hart gaat. Wanneer je de prijs in ontvangst neemt, zeg dan niet dat je Soedanese partners geen visum konden krijgen voor het land waar de uitreiking plaatsvindt.

Dit artikel werd in samenwerking met 360 Magazine geselecteerd en is vertaald door Peter Bergsma.

Opinie | Journalisten, zo schrijven jullie over Soedan

Tags: