Er zijn vermoedelijk maar weinig mensen tegen misdaadbestrijding. Maar de wijze waarop dat gebeurt, is iets om in de gaten te houden. Dat doen we dus bij Follow the Money, want we zien dat crimefighters tegenwoordig een arsenaal aan middelen hebben: bergen data, algoritmes om die te analyseren, verregaande samenwerkingsverbanden tussen allerlei overheidsdiensten die volop gegevens uitwisselen. Gedreven door dadendrang en vooruitgangsgeloof wil het nogal eens gebeuren dat ambtenaren en bestuurders daarbij de nevenschade van hun missie uit het oog verliezen: op basis van halfbakken verdenkingen schenden ze de rechten van burgers. 

Zo ook in de gemeente Zaanstad. Afgelopen zomer brachten we in beeld hoe daar onder leiding van PvdA-burgemeester Jan Hamming de jacht op ‘verdachte’ bewoners flink is ontspoord. Een zogenaamd ‘interventieteam’ kreeg carte blanche nadat uit onderzoeken in opdracht van de gemeente was gebleken dat criminelen in bepaalde wijken de macht in handen zouden hebben (de zogenaamde ‘glazenwassersmaffia’). 

In die aanpak maken de speurders zich schuldig aan buitenwettelijk gedrag en intimideren ze burgers. Ambtenaren die klaagden over de gehanteerde methodes, werden weggezet als ‘ondermijnend’.

Met veel geduld en een luisterend oor wist FTM-redacteur David Davidson bewoners en bezorgde medewerkers van de gemeente zover te krijgen dat ze hun verhaal deelden. En dat niet alleen: hij kreeg interne stukken en video’s in handen die het wangedrag van het interventieteam bevestigen. 

Fijntjes weerlegd

Zaanstad ontkende de misstanden ten stelligste. Het tegenoffensief kwam dit najaar. Ten overstaan van de gemeenteraad fulmineerde een topambtenaar tegen de berichtgeving van Follow the Money. We zouden de plank hebben misgeslagen door onjuist en onvolledig te hebben geciteerd uit documenten en gesprekken. Maar ook dat werd vervolgens fijntjes weerlegd door David. ‘De beweringen en suggesties van de gemeente hebben één ding gemeen: ze kloppen niet. Wij hebben documenten, mails en opnames van gesprekken die onze bevindingen staven.’

Exemplarisch voor hoe Zaanstad probeert een tegennarratief te creëren, is de manier waarop de gemeente is omgegaan met Eylem Köseoglu, voorzitter van de lokale PvdA-fractie. Zij bond de kat de bel aan door met naam en toenaam kritiek te uiten op de aanpak van Hamming. ‘Dit is best eng en dit verwacht je niet van neutrale handhavers,’ zei ze tegen FTM. ‘Zeker in kwetsbare wijken, waar mensen al wantrouwen richting de overheid ervaren, is deze aanpak geen oplossing, maar een verergering van het probleem.’

Na die kritiek werd Köseoglu onder druk van het college van burgemeester en wethouders en andere coalitiepartijen uit haar fractie gezet. Helemaal bont werd het, toen het raadslid er in het Noord-Hollands Dagblad door anonieme bronnen uit de gemeentepolitiek van werd beschuldigd ‘te dicht op de doelgroep van het interventieteam in Zaandam-Oost’ te zitten. Met andere woorden: ze heeft nauwe banden met criminelen. 

Daarvoor werd geen enkel bewijs geleverd en de krant besloot dan ook wijselijk om de berichtgeving ruimhartig te rectificeren. Inmiddels heeft Köseoglu ook op het politieke vlak genoegdoening gekregen: onder druk van de landelijke partij is ze gekozen als lijsttrekker voor GroenLinks-PvdA bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart volgend jaar. 

Zonder tegenspraak

Dat was ongetwijfeld even slikken voor team Hamming. Maar het tegenoffensief is nog niet voorbij. Afgelopen zaterdag kreeg de burgemeester het podium in De Telegraaf. Daar mocht hij zonder tegenspraak zijn verhaal doen onder de kop ‘Bewoners moeten weer de baas zijn, niet de criminelen’. Geen woord over de misstanden die FTM heeft laten zien, maar wel een sneer naar ‘kritische media’. ‘We zien dat deze netwerken (de criminelen, HL) via publieke opinie druk uitoefenen op ons beleid. [..] We moeten waakzaam zijn voor de pogingen om zo het publiek te beïnvloeden. Sommige belanghebbenden willen ons doen laten afwijken van onze koers.’

Hier zegt de burgemeester van Zaanstad met andere woorden dat Follow the Money het verlengstuk van de onderwereld is. Omdat we het hebben gewaagd om onderbouwde kritische kanttekeningen te plaatsen bij zijn cowboypraktijken, methoden waardoor onschuldige burgers ten onrechte als verdachten worden behandeld. Zonder schaamte doet De Telegraaf daaraan mee, door te schrijven dat de burgemeester te maken krijgt met ‘venijnige tegendruk’, die ‘op afstand bezien verliep via klassieke lijnen. Via media en lokale politiek.’

Ook deed de krant mee aan de verdachtmaking van raadslid Köseoglu, door haar neer te zetten als ‘de dochter van een Zaanse ondernemer die trouwpaleizen exploiteert voor Turkse bruiloften’. De Telegraaf schreef dat ze aanwezig was op een verdacht adres waar controle plaatsvond. De krant suggereerde dat ze haar positie zou hebben misbruikt door te roepen dat ze ‘de fractievoorzitter van de PvdA’ was. Dat het ‘verdachte adres’ haar eigen adres was, vermeldde de krant niet. 

Het is iets om je kwaad over te maken, een voorbeeld van wat David eerder bestempelde als ‘anti-journalistiek’. Maar daardoor laten we ons niet intimideren. Wij gaan onverdroten verder met het controleren van de macht.         

Ook in Zaanstad.