Vrijwel iedereen kent zijn markant gelaat en zag de Duitse acteur Udo Kier wel eens voorbijkomen in één van de 282 films en series waarin hij speelde. Kier was een cultacteur: grote rollen in kleine films, kleine rollen in grote films. Hij maakte de sets van Fassbinder en Von Trier onveilig, werkte als beroepsgriezel in kunstfilms, Eurotrash en Hollywood.
Dus werd hij frequent en met bruut geweld om het leven gebracht: Udo Kier overleed 54 maal in speelfilms, 18 maal op televisie, 3 maal in videogames. Hij kon er wat van, sterven. Horror-maestro John Carpenter liet Kiers volledige darmkanaal eens door een filmprojector lopen. En als baron Frankenstein in Andy Warhols Flesh for Frankenstein (1973) wist hij – hand afgehakt, lever uit het lijf gerukt – nog een lange toespraak te houden.
Frankenstein was zijn doorbraak: Udo Kier dankte die rol aan het feit dat hij toevallig in een stoel naast Andy Warhols huisregisseur Paul Morrissey in een vliegtuig belandde. Het klikte, Morrissey schreef Kiers telefoonnummer in zijn paspoort, niet veel later speelde hij de necrofiele baron Frankenstein die koert: „To know death, Otto, you must fuck life in the gall bladder.” Het was een schandaalsucces, Udo Kier kon direct door als uitgeteerde Dracula in Morrisseys Blood for Dracula. Doodsoorzaak: amputatie van ledematen, staak door het hart.
Zondag, op 81-jarige leeftijd, in Palm Springs, Florida, is Udo Kier nu echt overleden. Zeven films en series met hem zijn nog niet uitgekomen, de belangrijkste daarvan is The Secret Agent, die dit jaar in Cannes de prijs voor beste regie en acteur won. Udo Kier heeft daarin een bijrol als Holocaust-overlever Hans, die door Braziliaanse fascisten op handen wordt gedragen omdat ze hem voor een gevluchte SS’er aanzien. Hans doet daar half vermoeid, half geamuseerd zijn voordeel mee.
Udo Kier in ‘Blood for Dracula’, 1974.
Foto ANP / Mary Evans Picture Library Ltd.
Zoom in
Model en mannequin
Regisseurs castten Udo Kier graag: hij was altijd intrigerend, gaf een film extra textuur. Zijn typecasting als schurk liet hij zich gaarne aanleunen. Klein van stuk was hij met zijn afwezig starende, kilgroene ogen en scherp gesneden pokerface geknipt voor rollen als malicieuze aristocraat, intellectuele SS’er, decadente vampier.
Met zijn afwezig starende, kilgroene ogen en scherp gesneden pokerface was hij geknipt voor rollen als malicieuze aristocraat, intellectuele SS’er, decadente vampier
Zelf was hij van bescheiden komaf. Hij kwam in 1944 als Udo Kierspe in Keulen te wereld in een ziekenhuis dat diezelfde avond werd gebombardeerd. Zijn moeder was naaister, zijn vader een getrouwde man die hem niet erkende. Udo Kier was al jong openlijk gay, dol op kostuums en show. Hij stond even achter de lopende band bij Ford en was verkoper, maar zijn schoonheid viel op en die bezorgde hem klusjes als model en mannequin. Hij deed contacten op in de marge van Cannes, verhuisde naar Londen en werkte daar als kelner terwijl hij acteerlessen nam. Na 1966 waren er wat rolletjes in pikante films, in 1970 speelde hij zijn eerste ontaarde aristocraat – als heksenjagende graaf Christian von Merhu in Mark of the Devil.
Na Kiers doorbraak als Frankenstein en Dracula trok hij een tijdje in bij Rainer Werner Fassbinders ‘familie’: hij speelde in Lola, Lili Marleen en de serie Berlin Alexanderplatz voordat hij de drugs en psychologische spelletjes beu raakte – Fassbinder zou Kiers koffer zelf van de trap hebben gesmeten. In de jaren tachtig begon zijn langdurige bromance met de Deense regisseur Lars von Trier, in wiens films hij zelden ontbrak.
Udo Kier (links) en Joe Dallesandro in ‘Andy Warhols Frankenstein’, 1973.
Foto Bryanston/Getty Images
Zoom in
Blockbusters
Begin jaren negentig verkaste Kier na een komisch gastoptreden in Gus van Sants My Private Idaho naar de VS. Hollywood had immers altijd emplooi voor een koele type slechterik met Duits accent; naast cult- en arthousewerk kon hij nu de kas spekken met blockbusters als Blade en Armageddon.
In 2012 toonde het fascinerende portret Ich – Udo Kier in Florida; een gesoigneerde, teruggetrokken man die prachtig kon vertellen en die hield van tuinieren. Kier keek zonder spijt op zijn loopbaan terug. Hoe zo’n mooie jongen toch in al die kwaadaardige rollen was beland? Om de duivel te spelen, moet je een engel zijn, aldus Kier. Satan is een gevallen engel immers.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.