ANPFoto ter illustratie: werknemers in een kantoor

Meer uren werken, beter onderhandelen over het salaris, sneller solliciteren op hoogbetaalde functies: wanneer het over de loonkloof gaat, wordt veelal gekeken naar de dingen die vrouwen kunnen doen om die kloof te dichten. Minder gaat het over de onbewuste vooroordelen waardoor mannen onterecht een voorsprong krijgen op de werkvloer, ziet Khadija van der Straaten, universitair hoofddocent international business aan de Erasmus Universiteit.

“We denken vaak dat het wel meevalt met die vooroordelen, maar stiekem telt dat toch op.”

Vandaag is het Equal Pay Day: een symbolische dag, in het leven geroepen door de Europese Commissie, die aanduidt dat vrouwen de rest van het jaar eigenlijk “voor niks” werken vanwege de loonkloof. Deze dag schuift elk jaar een beetje op – in 2006 lag die nog op 24 oktober – maar vergeleken met andere EU-landen zit Nederland in de middenmoot.

Nieuwsuur

Nederlandse werkende vrouwen verdienen gemiddeld 10,5 procent minder dan mannen. Dat percentage is al gecorrigeerd voor het feit dat vrouwen vaker in deeltijd werken. Equal Pay Day wordt bepaald op basis van dit percentage.

Als ook wordt gecorrigeerd voor zaken als opleidingsniveau, functieniveau en het feit dat vrouwen vaker in lagerbetaalde sectoren werken, blijft er een zogenoemd ‘onverklaarbaar loonverschil’ bestaan. Oftewel: “Een loonkloof die niet te verklaren is aan de hand van objectieve factoren”, zegt econoom Van der Straaten. Afhankelijk van de sector ligt deze loonkloof in Nederland tussen de 4 en 9 procent.

Vooroordelen

Volgens Van der Straaten zit dit onverklaarbare verschil ‘m in “diepgewortelde vooroordelen” bij bedrijven. “Wat je bijvoorbeeld ziet is dat mannen minder op hun prestaties en meer op hun potentieel worden beoordeeld. Terwijl vrouwen het eerst moeten waarmaken voordat ze een beloning of promotie krijgen.”

Een veelgehoorde opvatting over de loonkloof is dat vrouwen minder goed zijn in onderhandelen dan mannen. Maar uit onderzoek blijkt juist dat vrouwen er eerder nadeel dan voordeel van hebben als ze sterk onderhandelen over hun salaris. “Bij vrouwen wordt vaak gedacht: ‘laat het eerst maar eens zien’, of ‘je bent te agressief, je vraagt te veel’, terwijl het bij mannen wel gewaardeerd wordt. Zelfs al vragen ze hetzelfde, op dezelfde toon.”

Mannen die aan het ideaalbeeld voldoen van de verantwoordelijke kostwinnaar, worden beter beoordeeld door hun werkgever.

Khadija van der Straaten

Wat ook meespeelt, is de zogenoemde ‘babyboete‘. In de zes jaar na de geboorte van het eerste kind daalt het inkomen van Nederlandse moeders met gemiddeld 35 procent. Bij mannen is hier geen sprake van. Sterker nog: voor hen geldt zelfs een kleine babybonus. Van der Straaten: “Mannen die aan het ideaalbeeld voldoen van de verantwoordelijke kostwinnaar worden beter beoordeeld door hun werkgever.”

Bedrijven zijn zich vaak niet bewust van deze vooroordelen, zegt Van der Straaten. “Het probleem is dat driekwart van de werkgevers denkt dat de loonkloof niet bij hen zit. Terwijl de praktijk uitwijst dat 85 procent van de bedrijven wel een loonkloof heeft.”

Europese richtlijn

Volgend jaar gaat een nieuwe Europese richtlijn in die voorschrijft dat bedrijven in de EU transparant moeten zijn over de salarissen van hun werknemers. Die wet zorgt nu al voor veel weerstand bij Nederlandse bedrijven. De implementatie van de wet is hier uitgesteld naar januari 2027.

Volgens werkgeversorganisatie VNO-NCW is de wet te ingewikkeld voor bedrijven. “Die loonkloof moet de wereld uit, maar die wet is veel te complex”, zegt voorzitter Ingrid Thijssen. Zij stelt dat er te veel van bedrijven wordt gevraagd rondom het bijhouden van de loonadministratie en de jaarlijkse rapportage. “Je spant het paard achter de wagen door zo’n gedrocht van een wet over werkgevers uit te storten.”

Onzin, stelt vakbond FNV. Die denkt juist dat de Nederlandse overheid is gevallen voor de lobby van werkgevers “die een rookgordijn gebruiken om deze wet uit te stellen”. “Werkgevers weten natuurlijk prima wie ze wat betalen”, zegt Ilze Smit, projectleider gelijke beloning bij FNV. “Zij maken het ingewikkeld omdat het hun geld gaat kosten om vrouwen gelijk te belonen.”

Ook hoogleraar Van der Straaten twijfelt aan het argument van VNO-NCW. “In België is het prima gelukt en universiteiten bieden tools om dit inzichtelijk te maken en uit te rekenen.”

Volgens de nieuwe wet moeten werkgevers actie ondernemen als het loonverschil tussen mannen en vrouwen groter dan 5 procent blijkt. “Dan wordt wel ingewikkeld”, zegt Van de Straaten. “Dus ik kan me voorstellen dat werkgevers vrezen voor dat scenario en daar zenuwachtig van worden. Maar ik ben bang dat we zonder deze wet geen vooruitgang gaan boeken.”