GettyJosé Mourinho naast Louis van Gaal op de bank tijdens een oefenduel in 1999 tegen een regioteam uit Wageningen (uitslag: 12-0)

NOS Voetbal•vandaag, 06:08

  • Luuk Blijboom

    redacteur NOS Sport

  • Luuk Blijboom

    redacteur NOS Sport

Ineens staat hij daar, op de luchthaven van Lissabon. Uit het niets, als een duveltje uit een doosje.

Het is juni 1992 en in de Portugese hoofdstad stapt de Engelse voetbalcoach Bobby Robson nietsvermoedend uit het vliegtuig. Klaar om na twee seizoenen PSV bij Sporting Clube de Portugal aan een doorstart van zijn buitenlandse avontuur te beginnen.

Dan duikt bij de gate onaangekondigd een tengere jongeman met ravenzwart haar op die zich haastig aan hem voorstelt. “José Mourinho. Uw tolk. Aangenaam.”

Ajax-Benfica bij de NOS

José Mourinho zit dindagavond als trainer op de bank bij Benfica voor de Champions League-wedstrijd tegen Ajax in Amsterdam. De aftrap is om 18.45 uur en het duel is bij de NOS te volgen via een liveblog op NOS.nl en de NOS-app.

Ook wordt er integraal verslag gedaan van de wedstrijd op NPO Radio 1 in het programma Langs de Lijn En Omstreken. Een samenvatting van het duel is te zien in het late NOS Journaal van 23.20 uur op NPO 1.

De in 2009 overleden Robson vertelt vijf jaar voor zijn dood voor de camera van Sky Sports smakelijk over die eerste kennismaking met de twintiger die later zal uitgroeien tot een van de succesvolste voetbaltrainers aller tijden.

“Ik weet nog dat hij een verlegen en nerveuze indruk maakte, maar tegelijkertijd zelfvertrouwen uitstraalde. Best een leuke vent om te zien. Nice chap. Van het ene op het andere moment stonden we schouder aan schouder. En dat is zes jaar lang zo gebleven.”

ANPRobson en Mourinho in 1996

Robson heeft op dat moment geen benul met wie hij de eer heeft. Een groot voetballer is de nu 62-jarige José Mário dos Santos Mourinho Félix immers nooit geweest. Als centrale middenvelder moet hij zich tussen 1981 en 1984 tevredenstellen met bescheiden contracten bij clubs als Rio Ave, Vitoria Guimarães, Sesimbra en Comércio e Indústria.

Gymleraar

Wanneer Mourinho al op 24-jarige leeftijd de stekker uit zijn loopbaan als voetbalprof trekt, kiest hij aanvankelijk voor het zekere bestaan van gymleraar op een middelbare school. Toch blijft het voetbal trekken. Als conditietrainer vindt hij emplooi bij Estrela de Amadora en later Vitória de Setúbal. Bij beide clubs valt hij onder dezelfde hoofdcoach: voormalig Sporting-spits Manuel Fernandes.

In de zomer van 1992 wordt Fernandes door Sporting vastgelegd als assistent van Bobby Robson. Omdat de voertaal binnen de club Portugees is, wordt Mourinho op voorspraak van Fernandes als tolk toegevoegd aan de technische staf.

EPARobson en Mourinho in 1996 langs de lijn bij FC Porto

Die zomer maakt ook Stan Valckx, die aan de zijde van Robson de oversteek van PSV naar Sporting heeft gewaagd, voor de eerste maal kennis met Mourinho.

“Ik had nog nooit van hem gehoord. Hij was een volstrekt onbekende in voetballand. Maar ik merkte al snel dat hij heel, heel, héél ambitieus was.”

Bescheidenheid ligt niet in Mourinho’s aard, zo wordt al snel duidelijk. “In het begin werkte hij vooral op de achtergrond”, herinnert Valckx zich. “Maar naarmate het seizoen vorderde nam hij steeds meer taken op zich. Wat hielp was dat Mourinho heel serieus werd genomen door Robson. Het was duidelijk dat hij voor hem veel meer was dan alleen maar alleen maar een tolk.”

De assistent eist een steeds prominentere rol voor zich op in de kleedkamer. Valckx: “Als Robson drie minuten aan het woord was, duurde Mourinho’s vertaling soms wel twee keer zo lang. Dan gooide hij enorm veel passie en vuur in zijn betoog, met van die typisch Zuid-Europese gebaren. Door de manier waarop hij ons toesprak, dwong hij respect af en won hij zich voor ons in.”

Een overlever

Mourinho is en blijft zichzelf. Een succesvol trainer, die Robson volgt naar FC Porto en Barcelona en later in zijn carrière als hoofdtrainer 26 hoofdprijzen verzamelt. Een eigenzìnnige coach ook die naar schatting meer dan 100 miljoen euro aan ontslagpremies uitgekeerd krijgt bij Manchester United, Chelsea, Tottenham Hotspur, Real Madrid, AS Roma en Fenerbahçe.

Dinsdag staat hij als trainer van Benfica in de Johan Cruijff Arena tegenover Ajax in de Champions League. Dat Mourinho dit seizoen is teruggekeerd bij de club waar hij in 2000 voor het eerst op eigen benen stond en al na elf duels werd ontslagen omdat hij botste met de voorzitter, verbaast Valckx allerminst.

De Portugees is immers een overlever, klinkt het. “Hij heeft wel bewezen dat daar geen twijfel over hoeft te bestaan.”

ANPStan Valckx in 1994

Controversieel, dat is hij ook. “Zijn hele leven roept Mourinho verontwaardiging op. Aan de ene kant zijn er mensen die hem een prima gast vinden. Daar tegenover staat een groep die denkt dat hij poppenkast speelt en daar steeds mee wegkomt. Je bent voor hem of je bent tegen hem. Een middenweg is er niet.”

De man die twintig interlands voor Oranje speelde behoort in ieder geval tot die eerste categorie. Want ook al blijft hun samenwerking beperkt tot dat ene seizoen bij Sporting Portugal, 33 jaar na dato onderhouden Mourinho en Valckx nog altijd contact.

“Ik heb hem drie maanden geleden nog gesproken. Mourinho belt heel vaak spelers op met wie hij ooit gewerkt heeft. Het grappige is dat het initiatief meestal bij hem vandaan komt, andersom is bijna nooit het geval. Ook in dat opzicht is Mourinho in al die jaren niets veranderd.”