115 miljoen jaar geleden zwom er voor de kust van Australië een haai die niet zou misstaan in de film Jaws.

In de omgeving van de stad Darwin, in het uiterste noorden van Australië, zijn vijf enorme haaienwervels gevonden. Dat is heel uniek: haaien hebben vaak een skelet van kraakbeen, waardoor normaal gesproken alleen tanden opduiken als fossiel. Deze wervels waren echter gemineraliseerd, waardoor ze wel behouden bleven. De wervels lijken sterk op die van een moderne grote witte haai, maar dan groter. Bij een volwassen witte haai is een wervel ongeveer 8 centimeter in doorsnede. De fossiele wervels uit Darwin zijn meer dan 12 centimeter breed.

Op basis van de vorm en structuur plaatsen onderzoekers het dier in een uitgestorven familie van mega-roofdierhaaien, de zogeheten cardabiodontidae. En nog het meest interessante: de wervels blijken ongeveer 115 miljoen jaar oud te zijn. Daarmee blijkt deze familie een stuk ouder dan eerder gedacht: andere haaien uit deze familie zijn ongeveer 100 miljoen jaar oud. De resultaten zijn te vinden in Communications Biology.

Enorme dataset

Om de grootte van het dier in te schatten stelde een internationaal team een grote dataset samen. Ze verzamelden gegevens van bijna tweeduizend moderne haaien uit tien soorten. Van alle deze dieren waren zowel de grootte van de wervels als de totale lengte bekend.

Met die gegevens maakten de onderzoekers vervolgens wiskundige modellen die laten zien hoe de diameter van een wervel samenhangt met de lichaamslengte. De wervels van de fossiele haai werden met micro-CT-scans nauwkeurig opgemeten en vergeleken met die moderne gegevens. Daaruit komt een geschatte lengte van ongeveer 7 tot 8 meter en een gewicht van ruim 2,5 tot meer dan 3 ton.

Volgens het team maakt dat de haai uit Darwin tot een duidelijk toproofdier. Het onderzoek wijst er ook op dat de voedselketen in dat gebied destijds waarschijnlijk een stuk drukker aan de top was dan eerder gedacht. Niet alleen reusachtige dinosauriërs, maar ook gigantische haaien speelden mogelijk al vroeg een hoofdrol.

Gigantische haai geen uitzondering

De vondst is belangrijk om meerdere redenen. Ten eerste laat ze zien dat gigantische haaien al vroeg in de evolutie van moderne haaien ontstonden. Daaruit blijkt dat het gigantische formaat van latere soorten niet als een uitzondering gezien moet worden, maar vooral als een element dat al vroeg bij deze groep voorkwam. Volgens het onderzoek vraagt dat om een herziening van het verhaal over hoe en wanneer moderne haaien hun huidige vormen hebben gekregen.

Daarnaast geeft de studie een beter beeld van het leven in oude oceanen. De onderzoekers wijzen erop dat de aanwezige voedselwebben destijds waarschijnlijk ingewikkeld in elkaar zaten, waarbij verschillende soorten toproofdieren elk hun eigen rol hadden.

Ten slotte kan de ontwikkelde aanpak in de toekomst ook gebruikt worden voor de ruggenwervels van toekomstige haaienfossielen. Met die methode kan in ieder geval een goede eerste schatting gedaan worden om te zien hoe lang en zwaar een (uitgestorven) soort waarschijnlijk geweest moet zijn. Op die manier helpt het onderzoek mee om de prehistorische zeeën steeds nauwkeuriger in kaart te brengen.

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Eerst nabij Zuid-Afrika, nu ook in de Golf van Californië: orka’s zien witte haaien inmiddels vooral als makkelijke snack en Onze CO2-uitstoot maakt haaien mogelijk minder gevaarlijk . Of lees dit artikel: Wetenschappers bepalen ouderdom van fossiele gesteenten via de eierschalen van dino’s .

Schrijf je in voor de nieuwsbrief! Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week? Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!