Zaterdagavond 15 november schrikken inwoners van het Poolse dorpje Mika wakker van een knal. Het blijkt een explosief te zijn waarmee een stuk spoor is opgeblazen. Een belangrijk en veelgebruikt treinspoor, dat hoofdstad Warschau met Lublin verbindt. Het spoor wordt ook gebruikt om hulpgoederen en wapens naar Oekraïne te vervoeren. Voor de sabotage zouden C4-explosieven zijn gebruikt; een springstof die alleen militair gebruikt wordt.

Volgens de Poolse premier Donald Tusk zit de Russische inlichtingendienst erachter. Hij noemt het een ‘ongekende sabotage-actie’. Volgens Bukowski is de actie vooral bedoeld om Polen op te schrikken. “We hebben al langer te maken met sabotage-acties, maar dit was de eerste grote en fysieke actie sinds lange tijd. De veiligheidsdiensten hebben het druk. Soortgelijke aanvallen zijn al vaker op tijd afgewenteld in het verleden”, zegt Bukowski.

Onvoorwaardelijke steun Oekraïne 

“De aanval op het spoor was het gesprek van de dag hier”, zegt Bukowski. “Door dit incident voelen mensen zich minder veilig. Polen willen Oekraïne steunen, maar ze willen ook Rusland op afstand houden. Anders zijn wij misschien de volgende. We willen niet de oorlog in worden gesleurd.”

Dat juist Polen slachtoffer is van sabotage, is volgens Rusland-correspondent Olaf Koens goed te verklaren. “Het Kremlin is ervan overtuigd dat dit een oorlog is tussen Rusland en het Westen. Daarin speelt Polen een belangrijke rol. Het land heeft altijd al een harde lijn tegenover Moskou gevoerd en onvoorwaardelijke steun aan Oekraïne uitgesproken”, zegt Koens.

Volgens Bukowski is de sabotage bedoeld om de voorbereiding en reactie van Polen te testen. “En om onze steun aan Oekraïne af te zwakken”, zegt Bukowski. Sinds het begin van de oorlog is Polen een belangrijke bondgenoot van Oekraïne. In Polen zitten nog zo’n 1 miljoen Oekraïense vluchtelingen, op een totaal van 38 miljoen inwoners. Dat heeft invloed op de huisvesting, de banen, en zet het land steeds meer onder druk. 

Sentiment kantelt

Het sentiment richting Oekraïners kantelt, en daar wordt online misbruik van gemaakt. Rusland probeert in grote mate Oekraïneberichten te delen op social media, waarschuwt premier Tusk. Ook na de sabotage op het spoor worden opnieuw berichten gedeeld online, waarbij Oekraïne als verantwoordelijk wordt gehouden voor de actie. 

“Polen staan sceptischer dan eerst tegenover Oekraïeners, en dat wordt versterkt door desinformatie”, zegt Bukowski. “Die berichten worden verspreid door bots op onder andere X en Facebook. Het is online haat tegenover Oekraïeners, bijvoorbeeld dat ze ‘ondankbaar’ zijn en ‘profiteren van uitkeringen’ in Polen. De regering probeert hier wel iets tegen te doen, maar dat is moeilijk.” 

Afgelopen jaar zijn er in Polen 55 mensen aangehouden op verdenking van het voorbereiden of uitvoeren van sabotage-acties. In mei 2024 ging een van de grootste winkelcentra in Warschau bijna volledig in vlammen op. Niemand raakt gewond. In Polen heerste al langer het vermoeden dat Rusland erachter zat, maar één jaar na de brand zegt premier Tusk: “We weten inmiddels zeker dat de grote brand in winkelcentrum Marywilska het gevolg was van brandstichting in opdracht van de Russische diensten.” Ook het aantal cyberaanvallen neemt snel toe. 

Als reactie op de sabotage aan het treinspoor lanceert Polen ‘Operatie Horizon’: tienduizend militairen moeten de infrastructuur beschermen. Volgens Bukowski is dat vooral om de Poolse burgers gerust te stellen. “Het is onmogelijk om alle treinsporen te controleren. En het gaat niet alleen om de treinsporen, maar ook de havens, vliegvelden en busstations. Het is niet haalbaar om op elke 100 meter een militair neer te zetten. Het zal een mix worden van drones en camera’s die de boel in de gaten houden.”

Al snel na de sabotage worden twee vermoedelijke daders worden aangewezen: de Oekraïense Jevheni I. en Oleksander K. Volgens Polen zijn ze gestuurd door Rusland. De twee zouden na de actie naar Belarus zijn gevlucht. Polen heeft om uitlevering gevraagd, maar voor alsnog geen reactie gekregen. Gisteren werd een Oekraïense man opgepakt in Polen. 

Dat het Oekraïeners zijn, is volgens Koens makkelijk te verklaren: “Stel de Russen zouden een Rus sturen, dan zou hij gelijk in de gaten worden gehouden. In Oekraïne zijn genoeg Russischtalige Oekraïners die niks hebben met de regering in Kiev. Het is voor de Russen makkelijker om een Oekraïner te vinden die iets voor ze kan doen.” Rusland ontkent betrokkenheid bij de sabotage van het spoor.

Eerder maakte RTL Nieuws deze uitlegvideo over hoe Rusland een schaduwoorlog voert tegen Europa: