De inhoudingen moeten huisvesting en bijkomende kosten dekken, maar in de praktijk blijft er vaak te weinig over om van te leven. Joost van Woelderen van de Bewonersbelangen Arbeidsmigratie (BBA) bekeek voor EenVandaag de contracten van drie migranten.
‘Moreel verwerpelijk’
Hij ziet op loonstroken dat er een vast weekbedrag voor huur wordt ingehouden – ook als iemand minder uren draait – waardoor de inhouding boven de 25 procent uitkomt. “Dat is niet alleen moreel verwerpelijk, maar ook juridisch omstreden.”
Op zulke momenten is het duidelijk hoe kwetsbaar migranten eigenlijk zijn
joost van Woelderen van de Belangenbehartiging Arbeidsmigranten
“Op zulke momenten is het duidelijk hoe kwetsbaar migranten eigenlijk zijn”, vertelt Van Woelderen. Ze worden door het hele land gestuurd, wonen in huisvesting van het uitzendbureau zelf en hebben nauwelijks rechten. De politiek grijpt niet in, terwijl de Arbeidsinspectie al jaren waarschuwt voor dit systeem.”
Wekelijks meldingen
De stichting – die migranten helpt bij juridische procedures en klachten over huisvesting – krijgt wekelijks meldingen van vergelijkbare situaties. “We zien telkens hetzelfde patroon”, zegt Van Woelderen.
“Uitzendbureaus zijn zowel werkgever als verhuurder, waardoor migranten volledig afhankelijk worden. Ze tekenen contracten in een taal die ze niet begrijpen, met kleine lettertjes die hen feitelijk rechteloos maken.”
Recent schrappen van plan
Het nieuws komt op een gevoelig moment. Demissionair minister van Sociale Zaken Mariëlle Paul (VVD) schrapte recent, zonder overleg met sociale partners, het plan van haar voorganger Eddy van Hijum (NSC) om de mogelijkheid tot inhouding voor huisvesting stapsgewijs af te bouwen. Donderdag 27 november debatteert de Tweede Kamer over dat besluit.
De oppositiepartijen SP en GroenLinks-PvdA hebben aangekondigd kritische vragen te stellen over de bescherming van arbeidsmigranten en de rol van commerciële uitzendbureaus. Zij willen weten waarom het kabinet opnieuw kiest voor zelfregulering, ondanks waarschuwingen van de Arbeidsinspectie en herhaalde beloftes om de aanbevelingen uit het rapport-Roemer eindelijk volledig uit te voeren.
‘Blijft niets over’
Het gevoel van kwetsbaarheid bevestigt een vrouw die als arbeidsmigrant via een uitzendbureau werkt in een distributiecentrum. Ze kwam naar Nederland in de hoop op vast werk en een eigen plek, maar wat ze aantrof was vooral onzekerheid.
“Ik betaal 125 euro per week voor mijn kamer, ongeacht hoeveel uur ik werk”, vertelt ze. “Soms krijg ik maar 19 of 20 uur werk en dan blijft er bijna niets over.”
Directe overtreding
Omdat het bedrag voor huisvesting vaststaat, komt de inhouding in die weken ruim boven de 25 procent van haar loon uit en dat is dus een directe overtreding van de wettelijke grens. “Ik kon nauwelijks mijn e-bike betalen, boodschappen doen en dan was het geld al op. Sparen was onmogelijk.”
Ze vertelt dat meerdere collega’s van haar in dezelfde situatie zitten. “Iedereen weet dat het niet klopt, maar niemand zegt iets. Als je klaagt, word je naar een slechtere woning gestuurd of verlies je je bed.” Ze kent mensen die zijn verplaatst naar een kamer zonder raam of een kamer met schimmel en kapotte meubels.
Geen kennis van wetten
Nog pijnlijker is de koppeling tussen werk en huisvesting: “Als je je baan kwijtraakt, verlies je ook je kamer. Ze kunnen je elk moment verplaatsen of eruit zetten. Je leeft constant met angst”, vertelt ze.
Volgens haar weten veel migranten niet dat de situatie waar zij zich in bevinden in strijd is met de regels. “We spreken de taal niet goed, we kennen de wetten niet. Je denkt dat het normaal is, maar het is niet normaal om zo weinig over te houden van je werk.”
Een verdienmodel
De FNV reageert geschokt en noemt het ‘onbestaanbaar’ dat de overheid de koppeling van bed en baan in stand houdt. De bond spreekt van een verdienmodel: hoge inhoudingen voor ‘vaak niet meer dan een matrasje in een te kleine, soms beschimmelde kamer’, met weekprijzen rond de 145 euro die werknemers dubbel afhankelijk maken van uitzendbureaus.
Hoewel de huurinhouding in strijd is met Europese regels over het minimumloon levert het tegelijk verhuren én uitzenden de bureaus goud geld op. Een woning met migranten levert al snel 14.000 euro huur per maand op terwijl er voor dit – op papier – ’tijdelijke onderdak’ nauwelijks eisen zijn aan de kwaliteit. Daarbovenop bespaart de sector vele miljoenen aan werkgeverspremies door een belastingmaatregel.
Totaalverbod looninhoudingen
Volgens FNV-bestuurder Annemarie de Zeeuw tonen de verhalen aan dat de structurele misstanden die al in het rapport-Roemer uit 2020 werden gesignaleerd, nog steeds doorgaan. “Er is niets fundamenteel veranderd. De politiek heeft mooie woorden, maar geen daden. Arbeidsmigranten worden nog altijd uitgebuit onder het mom van flexibiliteit.”
De bond pleit voor een totaalverbod op looninhoudingen voor huisvesting, verplichte onafhankelijke huisvestingsinspecties en gelijke huurbescherming voor arbeidsmigranten als voor Nederlandse huurders.
Strenger handhaven
Ook wil de FNV dat gemeenten veel strenger handhaven op het opsplitsen van een woning in losse kamers en dat de Arbeidsinspectie extra bevoegdheden krijgt om op te treden tegen uitzendbureaus die hun personeel huisvesten.
“Zolang de werkgever ook de verhuurder is”, zegt De Zeeuw, “blijft er sprake van machtsmisbruik. Wie zijn bed kan verliezen als hij zijn mond opendoet, heeft geen echte keuzevrijheid.”