Vrouwenmoord is net als in Nederland een veel besproken onderwerp in Italië, zeker na de moord op Giula Cecchetin. Deze 22-jarige vrouw werd in 2023 doodgestoken door haar ex-vriend die boos was omdat zij hem niet terug wilde. De moord leidde tot protesten door het hele land.
Dit geval staat zeker niet op zich in Italië. Cijfers van het Italiaanse statistiekbureau laten zien dat er vorig jaar 106 vrouwen zijn omgebracht vanwege het feit dat zij vrouw zijn, 62 van hen door hun (ex-)partner. Dat betekent dat er gemiddeld elke drie dagen femicide gepleegd werd. In Nederland werden in datzelfde jaar ruim 40 vrouwen omgebracht, gemiddeld elke 8 dagen een vrouw. In Italië wonen uiteraard wel veel meer mensen (bijna 60 miljoen tegen 18 miljoen in Nederland).
Macho-cultuur in Italië
“Dat femicide nu in het strafboek staat, moet het gemakkelijker maken om de misdaad te monitoren en tegen te gaan, hopen experts”, zegt Italië-correspondent Sophie van der Meer. Maar tegelijkertijd is er veel kritiek. “Critici vinden het een wassen neus, zij zeggen dat deze wet niet zal helpen, omdat Italië een patriarchale samenleving is en de macho-cultuur nog steeds dominant is.”
De Italiaanse premier Giorgia Meloni en haar rechtse partij Fratelli di Italia steunen de nieuwe wet. “We hebben de financiering voor anti-geweldcentra en opvangplekken verdubbeld, we verstevigen noodhulplijnen en we voeren innovatieve onderwijs- en bewustwordingsacties in”, zei Meloni gisteren. “Dit zijn concrete stappen, maar we zullen niet hier stoppen. We moeten veel meer doen, iedere dag.”
Wat is Femicide?
Femicide is het doden van een vrouw of meisje omdat ze een vrouw of meisje is. Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, definieert femicide als ‘een van de meest extreme vormen van gendergerelateerd geweld’. Dat is geweld op grond van iemands gender, geslacht, genderidentiteit, seksuele oriëntatie of genderexpressie.
Bij femicide is vaak sprake van een machtspositie van de man en/of oefent de man controle uit op de vrouw. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een vrouw die niet uit een onveilige relatie kan ontsnappen. Als een relatie toch uitgaat, loopt een vrouw nog meer risico om slachtoffer te worden van geweld.
In deze video die we eerder maakten, zie je hoe je kunt herkennen als een vrouw gevaar loopt:
De meest voorspelbare moord: vier rode vlaggen voor femicide
De wet kreeg steun van zowel linkse als rechtse partijen in het Italiaanse parlement. Maar linkse partijen hebben de nodige kritiek: zij vinden dat de regering alleen het criminele aspect aanpakt, en niks doet tegen verdere economische en culturele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Volgens de Global Gender Index staat Italië op plaats 85, het is daarmee een van de laagstgeplaatste Europese landen.
‘Middeleeuwse wet’
Regering-Meloni wil ondertussen ook een andere wet invoeren die seksuele- en emotionele voorlichting op basisscholen verbiedt en die toestemming van ouders hiervoor verplicht stelt op middelbare scholen. Die wet is volgens de regering nodig om kinderen te beschermen tegen ideologisch activisme. “Daarmee doelt Meloni op lhbtiq-vriendelijk onderwijs, wat de premier ‘woke’ vindt. Meloni staat erom bekend het traditionele gezin met een huwelijk tussen man en vrouw te promoten”, vertelt Van der Meer.
Maar volgens oppositiepartijen en activisten is de wet ‘middeleeuws’, zij vinden dat het de patriarchale cultuur in Italië in stand houdt. Onderwijs over seks- en relaties is niet verplicht in Italië. Daarmee loopt het volgens oppositieleider Elly Schlein, van de Democratische Partij, achter op andere Europese landen. Volgens Schlein begint preventie van onder meer femicide juist op scholen, en zou een verbod op seksuele voorlichting daarom averechts werken.
Lees ook Femicide aanpakken? Meldlijn 116 én strengere straffen nodig, zeggen Dolle Mina’s
Italië is nu wel een van de weinige landen waar femicide een specifieke misdaad in het strafrecht is. Het voegt zich daarmee bij Cyprus, Malta en Kroatië als EU-lidstaten waar femicide ook in het boek van strafrecht staat.
Ook in Nederland pleiten activisten al langer voor het opnemen van femicide als misdaad in het wetboek. De discussie laaide weer extra op na een serie gewelddadige incidenten tegen vrouwen deze zomer, waaronder de moord op de 17-jarige Lisa, maar femicide is in Nederland geen specifieke misdaad. Vrouwenmoord valt meestal onder moord of doodslag, waarop al maximaal een levenslange gevangenisstraf staat.
Afschrikwekkend
De Italiaanse wet geldt nu voor moorden op vrouwen die gepleegd zijn vanuit haat, discriminatie, dominantie, controle of met het doel het onderwerpen van de vrouw, omdat ze een vrouw is. De levenslange celstraf moet een afschrikwekkende werking hebben. Ook staan er maatregelen in tegen stalking en wraakporno.
Femicide in Nederland
Tussen 2014 en 2024 waren er in Nederland 448 vrouwelijke slachtoffers van moord of doodslag, blijkt uit de Femicide Monitor van Universiteit Leiden. In 60 procent van de gevallen werd de vrouw gedood door haar mannelijke (ex-)partner. Dit gebeurde vooral met een steekwapen of door wurging/verstikking. Het is lastig vast te stellen in hoeveel gevallen het daadwerkelijk om femicide ging omdat er nog geen goede manier bestaat om dit onderscheid te maken, zeggen onderzoekers.
Nederland loopt op het gebied van wet- en regelgeving rondom femicide achter op andere landen. Er liggen momenteel bijvoorbeeld geen westvoorstellen om femicide aan te pakken.
Wel wordt veel over het onderwerp gesproken in Den Haag. Zo zijn er verschillende moties aangenomen en zijn actieplannen opgesteld. Ook wordt onderzocht of er een wet kan komen die vrouwen beschermt tegen huiselijk geweld (Clare’s Law). Met die wet krijgen slachtoffers en mensen in hun omgeving het recht om bij de politie na te vragen of iemand een verleden heeft van geweld.
De Italiaanse wet is een stapje vooruit, al is volgens Cecchetin het probleem niet het Italiaanse strafrecht, maar de Italiaanse macho-cultuur. De moordenaar van zijn dochter ‘was een student, een geliefde zoon, een normale jongen’. De Italiaanse samenleving, vol stereotypes over vrouwen en mannelijke superioriteit, maakt dat het moeilijk is voor mannen om om te gaan met afwijzing en jaloezie, zegt Cecchetin. Volgens hem is dat waarom die ‘normale jongen’ zijn dochter doodstak en haar lichaam in plastic wikkelde en dumpte bij een meer.
Op initiatief van onder anderen oud-Kamervoorzitter Khadija Arib en rechtbankverslaggever Saskia Belleman, tekenden zeven partijen vorige maand een stembusakkoord getekend voor het terugdringen van femicide, zie je in onderstaande video.