De details zijn gruwelijk. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou de keel van het 18-jarige meisje zijn dichtgedrukt, is er tape geplakt over haar nek, hals en mond en waren haar polsen en enkels vastgebonden. Daarna is ze, mogelijk buiten bewustzijn door ander geweld, in een moeraspoel achtergelaten aan de Knardijk in Lelystad. Daar werd ze, op 28 mei vorig jaar, dood gevonden.
Justitie verdenkt de drie mannen van eerwraak. Ryan zou zich in de ogen van haar familie ’te westers’ hebben gedragen. De beide broers ontkennen betrokkenheid, zij beweren dat hun vader in zijn eentje handelde en zij hem juist wilden stoppen. De broers zitten vast, maar de vader is gevlucht na de moord. Hij zit in Syrië. Hij bekende in een brief aan de Leeuwarder Courant en de Telegraaf de moord te hebben gepleegd.
Lees ook Zaak tegen broers gedode Ryan (18) uit Joure begint, mogelijk eerwraak
De afgelopen jaren lijkt eergerelateerd geweld toe te nemen. In 2021 waren er 628 eergerelateerde geweldsincidenten, vorig jaar waren dit er 673. Hierbij ging het zeven keer om moord of doodslag en vijftien keer om een poging hiertoe. De politie laat weten nog geen cijfers over 2025 te hebben, maar dat het nu al meer is dan in heel vorig jaar.
Volgens Wilfred Janmaat, hoofd Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld (LEC EGG) bij de politie, is het lastig om te zeggen waarom er meer casussen bij het LEC EGG binnenkomen. “Het feit dat moeilijke zaken vaker aan ons worden voorgelegd, heeft bijvoorbeeld ook te maken met dat professionals sneller de weg naar ons weten te vinden. We geven bijvoorbeeld ieder jaar presentaties en voorlichting over hoe men tekenen hiervan herkent. Op die manier wordt er dus sneller melding gemaakt bij ons.”
Verandering
Janmaat ziet in de cijfers van het expertisecentrum dat eergerelateerd geweld veel voorkomt bij Syrische mensen, net als bij Ryan het geval was. “Zij zijn de grootste groep. We zien een stijging van eergerelateerd geweld bij groepen mensen die nieuw naar Nederland zijn gekomen, en juist een daling bij groepen mensen die bijvoorbeeld in de jaren 70 en 80 naar Nederland zijn gekomen.”
Die verandering moet volgens Janmaat van binnenuit komen. “Daarvoor zijn ook allerlei hulpverleningstrajecten gestart. We willen netwerken opbouwen, zorgen dat we betrouwbaar overkomen, meegeven hoe we met elkaar omgaan. Dat heeft tijd nodig.”
Ryan op een door de politie verstrekte foto
Janmaat benoemt dat het ook bij meerdere meldingen lukt om de situatie te sussen. “Door op de juiste manier te bemiddelen tussen de familie en het meisje kan ze veilig terug naar de familie. Maar dit kan niet in elke zaak. Of er nu sprake is van een eercultuur of niet, veel mensen kunnen toch niet zonder hun eigen familie”, zegt Janmaat.
Ingewikkeld
En toch kan ingrijpen in een dreigende situatie van eergerelateerd geweld soms erg ingewikkeld zijn, weet ook Ingrid Eisma. Zij is actief voor Fier, een expertorganisatie op het gebied van (seksueel) geweld, uitbuiting en eerkwesties. “Het is daarin altijd belangrijk om goed te kijken naar de ernst van de situatie om aan de hand daarvan een inschatting te maken hoe we kunnen ingrijpen.”
Soms helpt het al om gesprekken met ouders te voeren, zegt Eisma. “Op die manier kunnen we dan kijken of er nog een mogelijkheid is om te bemiddelen en of een terugkeer naar huis dus mogelijk is.”
Maar in het ergste geval gaat het om levensbedreigende situaties. “Dan moet je ook samenwerken met justitie en zorgverlening; dan spreek je over echt ingewikkelde problematiek. Ook dan blijven de gesprekken met ouders van belang, ook om samen met de politie in te schatten wat nodig is. En soms spreken we met ouders die in ons bijzijn erg sociaal wenselijk zijn en ervoor willen zorgen dat hun dochters naar huis komen. Maar zodra ze dan thuiskomen en wij zijn weg, worden ze meteen weer bedreigd.”
Lees ook ‘Vader slachtoffer Lelystad (18) stuurde bekentenis per mail’
Omgekeerd is de situatie ook complex, merkt Eisma. “Sommige meiden die uit huis zijn gegaan omdat de situatie zo ernstig was, denken: ‘Als ik terugga, dan is het klaar’. Het is dan echt een spagaat, omdat je ook de loyaliteit naar je familie hebt natuurlijk. En meiden die thuiszitten voelen die loyaliteit ook, maar hebben ook het gevoel dat hoe langer ze daar blijven, hoe erger het wordt.”
Ook heeft Eisma het over een derde groep: “Dat zijn dan meisjes die eigenlijk spijt krijgen van het overtreden van de regels van hun ouders. Soms zien we ook dat het om best logische afspraken ging om kwetsbaarheid of onveiligheid van het meisje zelf. Het is een minderheid, maar met goede zorg kunnen we deze meiden wel weer terug naar huis laten keren.”
Trauma’s
Toch ziet Eisma bij Fier ook levensbedreigende situaties, de laatste tijd bovengemiddeld veel. “In de afgelopen vier maanden is dit drie keer gebeurd. Het lijkt inderdaad op een piek, en in onze ervaring zien we het veel bij families die gevlucht zijn uit oorlogsgebieden. Soms spelen daar trauma’s van ouders ook een rol in.”
De inhoudelijke zitting van de zaak tegen de broers en vader van Ryan begint vandaag en duurt tot en met maandag.
Eerwraak
Eerwraak of eremoord is de extreemste vorm van eergerelateerd geweld. Eerwraak vloeit voort uit de overtuiging dat de familie-eer moet worden gezuiverd wanneer die ‘beschadigd’ is.
De slachtoffers zijn meestal vrouwen van wie de familie- of stamleden zich in hun eer aangetast voelen. Vaak gaat het om seksueel contact van een vrouw buiten het huwelijk.
In Nederland komt eerwraak voor, maar vaak is het moeilijk te onderscheiden van andere vormen van huiselijk geweld. De verdachte bekent vaak niet dat eerwraak het motief was voor de doodslag, omdat hij dan terecht moet staan voor moord met voorbedachten rade.
Bron: Amnesty
Naast eerwraak vindt in Nederland ook vaak femicide plaats. Gemiddeld genomen wordt iedere zeven dagen een vrouw in Nederland vermoord omdat ze vrouw is. In deze video laten we je zien hoe je de voortekenen hiervan kan herkennen: