Dat is de kern van een voorstel van demissionair minister Mona Keijzer (Asiel en Migratie) dat de ministerraad morgen bespreekt, zo melden bronnen aan de politieke redactie van RTL Nieuws.

Keijzer wil met haar voorstel de kosten van de opvang van Oekraïners verlagen en voorkomen dat ze een asielaanvraag bij de IND zouden moeten doen. In de Europese Unie is afgesproken dat Oekraïners, in tegenstelling tot andere oorlogsvluchtelingen, geen asiel hoeven aan te vragen. Ze zijn direct welkom op de arbeidsmarkt en hebben recht op onder meer huisvesting, zorg en onderwijs. Maar deze speciale regeling loopt op 4 maart 2027 af.

Asielaanvraag

Het bestuur van de EU, de Europese Commissie, heeft al laten weten de regeling niet te willen verlengen. De opvang van Oekraïense vluchtelingen is vanaf maart 2027 een zaak van de individuele lidstaten, vindt de commissie.

Als het kabinet niks doet, zouden alle 120.000 Oekraïense vluchtelingen in ons land een asielaanvraag moeten indienen bij de IND. Die organisatie kan zo’n groot aantal helemaal niet aan. Ze lopen nu al op hun tenen en hebben grote achterstanden in het verwerken van asielaanvragen van vluchtelingen uit andere landen.

De kosten van de opvang bedragen nu 2,7 miljard per jaar, maar dat geld is alleen voor de komende jaren gereserveerd. Na 2027 is er geen budget meer.

Betalen

Omdat ruim 60 procent van de Oekraïense vluchtelingen in ons land een baan heeft, vindt Keijzer het meer dan gerechtvaardigd dat ze ook huur gaan betalen en premie voor de ziektekostenverzekering. Al eerder is een eigen bijdrage voor Oekraïners ingevoerd. 

Ook moet het kabinet in overleg met de gemeenten, omdat gemeenten de uitkering zullen moeten betalen van de Oekraïners zonder werk. Ook zal er gezorgd moeten gaan worden voor huisvesting. Hoeveel geld daarvoor wordt vrijgemaakt, is nog niet bekend. Pas bij de onderhandelingen over de voorjaarsnota wordt daar een besluit over genomen. Veel details over de regeling voor Oekraïners vanaf 2027 zullen dus nog op zich laten wachten.

Dat gesprek met de gemeenten zal sowieso niet gemakkelijk worden want de verhouding met de gemeenten over de opvang van Oekraïners staan al op scherp.

Traag

De gemeenten vinden dat het kabinet veel te traag is met het nakomen van afspraken die zijn gemaakt over de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Volgens de Vereniging Nederlandse Gemeenten, VNG, zitten de gemeenten met de handen in het haar.

De opvanglocaties zitten overvol, er is een tekort aan opvangplekken en Oekraïners kampen met complexe zorgvragen en ernstige mentale problemen, schrijft de VNG in een notitie die vrijdag wordt besproken op ledenvergadering van de VNG. 

Gemeenten willen op de lange termijn meer duidelijkheid van het kabinet, zo bleek bij verschillende overleggen tussen de rijksoverheid en gemeenten. Maar of onduidelijk is hoe de oorlog in Oekraïne verloopt, dus een exacte strategie is lastig, zeggen bronnen in Den Haag. 

Rechter

Het zit de gemeenten zo hoog dat het kabinet onvoldoende doet om de opvang van Oekraïners naar behoren te regelen dat ze overwegen de staat voor de rechter te dagen. Het rijk moet de gemeenten op korte termijn tegemoet komen met regelingen voor een ‘houdbare opvang’ anders volgen juridische stappen staat in de stukken die morgen op de ledenvergadering worden besproken.

Of de plannen van Keijzer de gemeenten gerust zullen stellen is de vraag. De VNG wil haar tot 19 december de tijd geven een akkoord met ze te sluiten. Lukt dat niet dan gaan ze naar de rechter.