Europeanen krijgen te veel dioxines binnen, staat in een conceptversie van rapport Europese voedselautoriteit

De PFAS van gisteren, zo kan je ze zien. Dioxines, chemische stoffen die sinds de jaren zeventig op grote schaal in het milieu terecht zijn gekomen, zijn al giftig bij een lagere inname dan voorheen gedacht. Daardoor blijkt plots dat mensen er al jaren te veel van binnenkrijgen. Dat staat in een conceptversie van een rapport van EFSA, de Europese autoriteit voor voedselveiligheid, dat vandaag online is verschenen. Dioxines kunnen bij deze concentraties een effect hebben op de spermakwaliteit.

Na publicatie van de definitieve versie gaat het agentschap adviseren de ‘veilige wekelijkse dosering’, dus de dosering die een persoon wekelijks binnen kan krijgen zonder schadelijke effecten te ervaren, te verlagen van 2 naar 0,6 picogram (pg) per week. Een pg is een miljoenste van een miljoenste gram. Volwassenen krijgen gemiddeld tussen 1,9 tot 6,1 pg aan dioxines per week binnen, schrijft EFSA, en er zijn uitschieters: zo’n 5 procent van volwassenen krijgt tussen 4 en 12 pg per week binnen. De conceptversie is nu online zodat belanghebbenden (van wetenschapper tot burger) feedback kunnen leveren op het rapport. Dat is gebruikelijk bij het reguleringsproces van chemische stoffen in de Europese Unie.

Schadelijke effecten

Dioxines bevatten net als PFAS een eigenschap die inmiddels alarmbellen doet rinkelen: ze zijn ‘persistent’, oftewel moeilijk afbreekbaar. Als persistente stoffen na decennia van massaproductie ook nog giftig blijken te zijn, zoals bijvoorbeeld in de gevallen van PFAS, pcb’s en dioxines laat werd vastgesteld, is de kans groot dat ze in de tussentijd al tot hoge en dus schadelijke concentraties in het milieu zijn opgebouwd.

In tegenstelling tot PFAS zijn dioxines niet als onderdeel van een commercieel product op de markt gebracht. Ze zijn vrijgekomen als bijproduct van industriële processen, zoals het bleken van papier of het produceren van chemicaliën.

Het is niet voor het eerst dat autoriteiten de noodklok luiden over dioxines. In 1998 stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een maximale dosering in, waarna in 2001 de productie van dioxines via de Stockholm Conventie wereldwijd werd afgeschaald. In 2018 bemoeide EFSA zich met de kwestie, en stelde de tot dusver als veilig beschouwde dosering van de WHO nog zeven keer lager vast. Nu doet EFSA dat dus opnieuw, met een ruim drie keer strengere norm als gevolg.

Het belangrijkste gezondheidseffect is in de ogen van EFSA een afnemende hoeveelheid zaadcellen, omdat dat effect als eerste kan optreden. Ook is er een gezondheidsrisico voor ongeboren kinderen, als zwangere vrouwen blootgesteld worden aan dioxines. En er zijn meer effecten bekend, waaronder kanker, bij hogere concentraties.

De meest destructieve gevolgen van dioxines zijn bekend en berucht door de Vietnamoorlog, via de ’toepassing’ ervan in Agent Orange: een pesticide dat door de Verenigde Staten grootschalig werd ingezet voor ontbossing. Daardoor kregen volgens het Vietnamese Rode Kruis tot een miljoen inwoners ernstige gezondheidsproblemen, waaronder miskramen en misvormingen.

Ondanks deze effecten zullen de politieke gevolgen van het definitieve rapport waarschijnlijk niet enorm zijn: dioxines stonden al bekend als giftig en het gebruik ervan werd al afgebouwd. „De aanwezigheid van dioxines in voedsel is sinds de jaren zeventig afgenomen dankzij inspanningen van publieke diensten en de industrie”, benadrukt ook EFSA in een persbericht.

Wel laat de kwestie zien hoe lang de problemen van persistente en giftige stoffen blijven bestaan. ‘De PFAS van vandaag’, ofwel PFAS, stevenen binnen de Europese Unie op een breed verbod af, maar ook na een afgebouwde productie zullen de problemen lang blijven bestaan.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen