Dit stuk in 1 minuut
Wat is het nieuws?
- De Europese handel in tweedehands kleding is minder duurzaam dan gedacht.
- Gebruikte kleding legt duizenden kilometers af – naar hubs in Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten, en daarna soms weer terug naar Europa – waardoor de CO2-uitstoot toeneemt, ontdekte Follow the Money.
- De nieuwe afvalregels van Brussel kunnen de situatie verergeren, doordat die de hoeveelheid oud textiel die moet worden ingezameld en gerecycled vergroot, vrezen deskundigen en campagnevoerders.
Waarom is dit belangrijk?
- Het streven van de EU naar circulaire kleding leidt tot een schimmige, vervuilende handel die de groene doelstellingen dreigt te ondermijnen en het vertrouwen van het publiek schaadt.
- De toeleveringsketen van tweedehands kleding is niet transparant en er is weinig tot geen toezicht op kleding die vanuit de EU naar Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten wordt verhandeld.
Hoe is dit onderzocht?
- We hebben gedoneerde kleding gevolgd met SmartTags, exclusieve handelsgegevens geanalyseerd, interne douanedocumenten bekeken en onderzoek laten uitvoeren naar de CO2-voetafdruk om de toeleveringsketen, de uitstoot en de mazen in het Europese systeem voor tweedehands kleding bloot te leggen.
- We spraken met onder andere inzamelaars en sorteerders van textielafval, duurzaamheidsactivisten, analisten uit de mode-industrie en Europarlementariërs.
Lees verder
Inklappen
In een magazijn in de Spaanse regio Catalonië zijn werknemers druk bezig met het sorteren en klaarmaken van gebruikte kleding voor wederverkoop in Europa.
Shirts, truien en spijkerbroeken vliegen over de tafels terwijl sorteerders elk kledingstuk koortsachtig categoriseren op basis van maat, kwaliteit en staat. Ze kunnen de enorme hoeveelheid kledingstukken nauwelijks aan.
Veel Europeanen kopen en doneren tweedehands kleding uit oogpunt van duurzaamheid. Maar de handel staat op springen – met ernstige gevolgen voor het milieu.
‘De volumes zijn enorm,’ zegt Albert Alberich, directeur van ModaRe, een sociale onderneming in de Catalaanse stad Sabadell die is gespecialiseerd in textielrecycling. ‘Europa heeft simpelweg niet de capaciteit om het allemaal te verwerken.’
Onderzoek van Follow the Money op basis van handelsgegevens, douanedocumenten, analyse van de CO2-voetafdruk en geolocatietracking met Samsung SmartTags, laat zien dat de Europese aanpak van kledingcirculariteit een klimaatrisico is geworden.
De aanpak stimuleert een ondoorzichtige, vervuilende handel die zich uitstrekt over duizenden kilometers. Vanuit sorteerbedrijven in EU-landen als Spanje, Roemenië en Italië gaat het textiel naar verwerkingscentra in Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) – en dan in sommige gevallen weer terug naar Europa.
De herziene Europese kaderrichtlijn afvalstoffen (WFD), bedoeld om de recycling van textiel te verbeteren, kan de milieu-impact ervan juist vergroten, waarschuwen insiders en deskundigen. ‘Het vervoer van en naar Europa ondermijnt de duurzaamheid en vergroot de CO2-voetafdruk,’ zegt de Zweedse sociaal-democratische Helene Fritzon, een van de schaduwrapporteurs van het Europees Parlement, over de afvalrichtlijn.
De nieuwe richtlijn voert de druk op bedrijven en non-profitorganisaties die textielafval verwerken verder op, terwijl die nu al vaak meer kleding te verwerken krijgen dan ze aankunnen.
Textielknelpunt
Textielsorteerders in de EU staan onder toenemende druk. Europese modegiganten zoals Inditex en H&M en fastfashion-nieuwkomers zoals het Chinese Shein en Temu overspoelen de markt met goedkope kledingstukken, gemaakt om even te dragen en vervolgens weg te gooien. De productiecycli zijn verkort en de prijzen zakken steeds verder. Dat gaat ten koste van de kwaliteit. Merken zijn overgestapt op goedkopere, minder hoogwaardige synthetische materialen, zoals polyester.
‘Zulke kleding van lage kwaliteit kan niet worden hergebruikt of gerecycled’
‘Zulke in bulk geproduceerde kleding is van lage kwaliteit en kan niet worden hergebruikt of gerecycled,’ zegt Urška Trunk, senior campagnemanager bij de non-profitorganisatie Changing Markets Foundation.
Bovendien heeft goedkope fast fashion de traditionele exportmarkt van tweedehandskleding uit de EU ondermijnd. ‘Nieuwe kleding van ultrafast-modemerken is zo goedkoop dat ze op Afrikaanse markten concurreert met tweedehands kleding uit Europa,’ zegt Kristof Bogaert van de Belgische federatie voor recycling en afvalbeheer Denuo.
De kloof tussen de ingezamelde hoeveelheden en de marktvraag heeft geleid tot een logistieke nachtmerrie. ‘Op dit moment gaat het erom te overleven,’ zegt Zoltan Gundisch van het Roemeensse Aretex. Volgens Gundisch zijn de prijzen de afgelopen jaren met meer dan 50 procent gedaald. Grote commerciële sorteerders, waaronder het Duitse SOEX en TEXAID en het Spaanse Recuperalia, zijn dit jaar gesloten of hebben faillissement aangevraagd.
Lees verder
Inklappen
De meeste herbruikbare kleding wordt verscheept naar groothandels op het zuidelijk halfrond – waaronder veel bedrijven in Afrikaanse landen – en tussenhandelaren in bijvoorbeeld Pakistan en de Verenigde Arabische Emiraten.
De hoeveelheid gebruikt textiel die vanuit EU-landen wordt geëxporteerd, is de afgelopen twee decennia bijna verdrievoudigd en bedroeg in 2024 1,26 miljoen ton, zo blijkt uit de meest recente gegevens van de EU.
Volgens een rapport van Oxford Economics ging de meeste tweedehandskleding in 2023 vanuit de EU en het VK naar de Verenigde Arabische Emiraten, met Pakistan op de tweede plaats. Pakistan en de VAE hebben speciale economische zones die export en handel vergemakkelijken. Kleding uit Europa wordt daar gesorteerd en daarna geëxporteerd naar Afrikaanse markten – buiten het toezicht van de EU om.
Om deze omslachtige routes te volgen, bevestigde FTM 28 SmartTags aan gedoneerde kleding in vijf EU-landen. Twaalf van die kledingstukken doken op buiten de EU – in Marokko, Tunesië, Servië, India, Pakistan en de VAE.
Geëxporteerde kleding komt soms ook weer terug naar Europa; een verwrongen vorm van ‘circulariteit’ die de CO2-uitstoot vergroot in plaats van vermindert.
De EU maakt zich nu op om een al verzadigd systeem te overspoelen met nog eens miljoenen tonnen tweedehands kleding. Het is de vraag of dat de duurzaamheid zal vergroten, of juist leidt tot een nog langere, vervuilender toeleveringsketen, verpakt in groene retoriek.
De recente wetgeving heeft het textielinzamelaars en -sorteerders alleen maar moeilijker gemaakt. De afvalvervoersverordening van vorig jaar legde strengere regels op voor de export van afval – waaronder textiel – naar landen buiten de EU, om illegale export te voorkomen.
Volgens de nieuwe richtlijn, die sinds januari 2025 van kracht is, moet textiel apart worden ingezameld om het te scheiden van afval. Inzamelaars zijn daardoor wettelijk verplicht om meer textiel dan ooit te verwerken, terwijl hun mogelijkheden om overtollige voorraden naar het buitenland te sturen sterk zijn beperkt.
Wie draagt de verantwoordelijkheid?
In oktober 2025 is ook de Extended Producer Responsibility (EPR) ingevoerd. Kledingproducenten dragen daardoor financiële en soms organisatorische verantwoordelijkheid voor beheer en recycling van het afval van hun producten.
Dit zal de industrie dwingen te investeren in de verwerking van gebruikt textiel in Europa, verwacht de Zweedse rapporteur en Europarlementariër Helene Fritzon.
Maar dat het verbod op het weggooien van gebruikt textiel eerder in werking is getreden dan de EPR, zorgt volgens Fritzon ‘voor een enorm capaciteitsprobleem in het afvalbeheer dat op lokaal niveau zeer moeilijk op te lossen is.’
Kleine exploitanten kunnen de benodigde investering in hun sorteerinfrastructuur niet betalen.
‘De tekst biedt lidstaten flexibiliteit, waardoor er variatie zal ontstaan in de uitvoering,’ zegt Emily Macintosh, senior beleidsmedewerker bij het Europees Milieubureau (EEB).
Dit kan leiden tot verschil in zowel de streefcijfers als de bedragen die bedrijven moeten betalen voor afvalverwerking.
Critici vrezen ook dat de EPR te eurocentrisch is. ‘Veel van dit textiel belandt bijvoorbeeld op stranden in Ghana,’ zegt Kiki Boreel, oprichter van de Sustainable Fashion Circle. ‘Het EPR-systeem beoogt wereldwijde verantwoordelijkheid. Een deel van de vergoedingen die kledingproducenten betalen, moet naar organisaties in landen als Ghana gaan, zodat die hun sorteer- en recyclingtechnieken en infrastructuur kunnen verbeteren.’
Lees verder
Inklappen
Onder de radar
Omdat de magazijnen in de EU uit hun voegen barsten en de traditionele exportmarkten verdwijnen, wordt tweedehands kleding naar nieuwe hubs gebracht.
Zo kwamen vier van de 28 SmartTags die FTM in gedoneerde kleding plaatste, terecht in de Karachi’s Export Processing Zone (KEPZ), wat de toenemende rol van Pakistan in de handel in gebruikte textiel onderstreept.
Twee van de kledingstukken met SmartTags doken op in vrije zones in de VAE. We hadden een van die kledingstukken ingeleverd bij een sorteerder in de Italiaanse stad Lecce. Het andere lieten we achter bij het inzamelpunt van een H&M-winkel in Barcelona.
De trajecten van de SmartTags komen overeen met de door FTM geanalyseerde handelsgegevens. De reis vanuit Spanje is veelzeggend: volgens gegevens van de database U.N. Comtrade is de hoeveelheid gebruikte kleding die naar het buitenland wordt verzonden tussen 2015 en 2023 verviervoudigd. Meer dan 27 procent van de gebruikte kleding die Spanje in die periode exporteerde, ging naar de VAE, gevolgd door Pakistan met iets meer dan 12 procent.
Maar terwijl Spanje enorme hoeveelheden kleding naar de VAE stuurt, blijkt uit de gegevens dat bijna 99,9 procent van de export van de VAE naar Spanje bestaat uit doorvoer: kleding komt aan, wordt verwerkt en gaat vervolgens weer op transport – meestal via de vrije zones van Dubai.
Dit is geen verrassing voor Muhammad Virji, de ceo van Universal Clothing, een sorteerder en distributeur van tweedehands kleding in de Jebel Ali Free Zone in Dubai.
‘Wanneer goederen de vrije zone binnenkomen, betalen we geen invoerrechten. Als we ze weer uitvoeren, wordt dat geregistreerd als export, maar technisch gezien zijn ze het land nooit binnengekomen,’ zegt hij.
De milieu-impact van deze handel blijft zo onder de radar. Ook zijn er zorgen over witwassen.
Witgewassen kleding
Tussen 2015 en 2023 exporteerde Spanje op papier 192.000 ton gebruikte kleding naar de VAE. Die verklaarde bijna 90.000 ton minder te importeren, zo blijkt uit gegevens van UN Comtrade. Op zijn beurt meldde de VAE in die periode ongeveer 93.000 ton naar Spanje te herexporteren – 47 keer meer dan Spanje zegt te importeren.
De verschillen in de handelsgegevens – invoer en uitvoer van hetzelfde product, zoals geregistreerd door de handelspartners – zijn zo groot dat ze niet kunnen worden verklaard door gangbare statistische discrepanties.
Vrije zones kunnen worden gebruikt om de herkomst of aard van goederen te verhullen
Deskundigen op het gebied van financiële criminaliteit waarschuwen dat dergelijke verschillen indicatoren zijn voor witwassen via handel. Vrije zones kunnen worden gebruikt om de herkomst of aard van goederen te verhullen. Bedrijven die in vrije zones zijn geregistreerd, zijn niet verplicht om de herkomst van hun financiering of de aard van hun activiteiten bekend te maken.
Jodi Vittori, een corruptie-expert van Georgetown University, stelt dat de EU meer mogelijkheden heeft om de rol van vrijhandelszones te beperken dan zij in de praktijk inzet. ‘De EU zou gewoon kunnen zeggen: we accepteren geen spullen meer uit vrije zones. Het zijn allemaal politieke keuzes.’
Lees verder
Inklappen
Textielafval
Uit documenten van de Roemeense Nationale Milieubeschermingsdienst blijkt dat sommige bedrijven al misbruik maken van de mazen in de wet, via verschillende EU-landen en vrije zones buiten de EU.
Zo onderschepte de Roemeense douane in augustus 2023 een zending van 84 balen – 26.220 kilogram – kleding van het Roemeense bedrijf Ideal Magic Adnana SRL.
Uit gelekte officiële documenten blijkt dat de balen oorspronkelijk als textielafval in Roemenië waren geïmporteerd vanuit het Duitse bedrijf Baliz Textilrecycling.
Ze waren bestemd voor Usman International FZC, een sorteerder en exporteur van gebruikte kleding die is geregistreerd in de Sharjah Airport International Free Zone (SAIF Zone) in de Verenigde Arabische Emiraten.
De goederen werden aangegeven onder een douanecode voor tweedehands kleding die ‘geschikt is voor hergebruik’, waarbij het bedrijf een gecertificeerde verklaring overlegde dat de kleding was gereinigd, gewassen en gedesinfecteerd, zoals vereist in de Roemeense wet.
Toen milieuambtenaren in de Roemeense haven van Constanța de artikelen inspecteerden, ontdekten ze echter dat een deel van de kleding vuil en beschadigd was, zo bleek uit de gelekte documenten.
In reactie op een verzoek om openbaarmaking van informatie over de goederen verklaarden de autoriteiten dat uit een vervolginspectie van de vestiging van Ideal Magic Adnana in het district Hunedoara was gebleken dat het bedrijf had voldaan aan de noodzakelijke wettelijke vereisten voor de uitvoer van gebruikt textiel. Bij die inspectie werd echter geen aandacht besteed aan de slechte staat van de kleding, die als afval had moeten worden aangemerkt in plaats van als herbruikbare tweedehands kleding.
De goederen werden vrijgegeven voor export.
De koper van de zending was de Slowaakse tak van Garson & Shaw, een van de grootste wereldwijde handelaars in tweedehands kleding, zo blijkt uit de verkregen Roemeense documenten.
Waarom zou een duurzaam bedrijf goederen duizenden kilometers vervoeren via ondoorzichtige rechtsgebieden?
Textielafval reisde dus van Duitsland naar Roemenië, waar het werd vrijgegeven voor export naar de VAE als tweedehands kleding, hoewel het niet aan de eisen voldeed. Vervolgens werd het gekocht door Garson & Shaw Europe in Slowakije.
Uit een blik in de handelsgegevens van Sayari blijkt dat Garson & Shaw Europe in 2024 ook een zending tweedehands kleding uit de VAE heeft ontvangen, afkomstig van Atlantic Exports Limited, dat ook in de SAIF-zone is gevestigd. Garson & Shaw levert tweedehands kleding aan detailhandelaren, groothandelaren en sorteerbedrijven in heel Europa. Het bedrijf profileert zich als leider op het gebied van duurzaamheid, strijder voor minder afval, lagere CO2-uitstoot en een groenere wereld.
Maar de structuur van de toeleveringsketen roept vragen op: waarom zou een op duurzaamheid gericht bedrijf goederen duizenden kilometers vervoeren via zulke ondoorzichtige rechtsgebieden?
Uitstoot verdrievoudigt
Door de regels voor gegevensbescherming van de EU is informatie over Europese bedrijven moeilijk toegankelijk, waardoor de handel in tweedehands kleding aan controle wordt onttrokken.
De zendingen van Garson & Shaw Europe zijn vaak alleen zichtbaar via externe havengegevens. Handelsinformatie over bedrijven in de toeleveringsketen van buiten de EU is makkelijker te vinden.
Uit verzendgegevens van Amerikaanse havens blijkt dat Garson & Shaw Europe tussen 2024 en 2025 meer dan 100 keer goederen heeft geëxporteerd met de douanecode voor gebruikte kleding die bestemd is voor wederverkoop. De zendingen gingen allemaal naar dezelfde koper: Usman Global Trading in Pakistan.
Dit bedrijf, gevestigd in de Export Processing Zone van Karachi – is volgens het Amerikaanse Quantifind ‘nauw verbonden met’ Usman International FZC. Ze hebben hetzelfde logo, en mogelijk opereren ze als één geheel. ‘Ze hebben dezelfde naam en gedeelde handelsstromen, ze leveren aan en kopen van dezelfde bedrijven,’ aldus Graham Bailey, Chief Operating Officer van Quantifind.
Tussen januari 2023 en september van dit jaar heeft Usman International FZC ongeveer 30 zendingen ter waarde van 230.000 euro aan tweedehands kleding vanuit Frankrijk – voorzien van de douanecode voor ‘verkoop voor hergebruik’ – naar Usman Global Trading verzonden.
Verzoeken om commentaar aan Garson & Shaw, Ideal Magic Adnana SRL, Usman International FZC, Usman Global Trading en Baliz Textilrecycling bleven onbeantwoord.
Het verschepen van gebruikte kleding naar de VAE voor sortering en wederverkoop, in plaats van bijvoorbeeld in Spanje, verdrievoudigt de uitstoot, volgens een analyse van duurzaamheidsadviesbureau Inèdit, dat voor dit onderzoek werd ingeschakeld. Hoewel hergebruik nog steeds minder vervuilend is dan het produceren van nieuwe kleding, zijn de klimaatvoordelen minder als je Europees textiel verscheept via de Verenigde Arabische Emiraten.
De EU beschikt over instrumenten om dit aan te pakken, zeggen activisten en Europarlementariërs. Zo kan de EPR-regeling, die kledingproducenten medeverantwoordelijk maakt voor hun afval, modemerken dwingen om te investeren in sorteerinfrastructuur in de EU.
‘Het probleem uitbesteden is geen oplossing,’ zegt de Deense Groene Europarlementariër Rasmus Nordqvist. ‘Het is essentieel om volledige verantwoordelijkheid te nemen voor wat er met een product gebeurt, vanaf het moment dat het wordt gemaakt.’
‘We zamelen steeds meer kleding in die niet kan worden hergebruikt’
De textielstrategie van de EU is erop gericht de kringloop te sluiten. In plaats daarvan heeft de nieuwe richtlijn afvalstoffen een vuile omweg gecreëerd, een lang, vervuilend traject via slecht gereguleerde vrije zones.
Kan de EU het tij nog keren? Voor veel textielsorteerders lijkt het te laat.
Bij Fundació Deixalles, een sociale onderneming in Palma de Mallorca, kunnen de werknemers nu al niet op tegen de hoeveelheid gebruikte kleding die er elke dag binnenkomt. Ze vragen zich af of ze het zullen redden, nu ze volgens de nieuwe Europese richtlijn steeds meer textielafval moeten sorteren en verwerken. ‘We zamelen steeds meer kleding in die niet kan worden hergebruikt. En zonder een goed ontwikkelde recyclingindustrie of serieuze vraag van modemerken naar gerecyclede vezels, stort het systeem sowieso in,’ zegt Maria Suau, manager milieuzaken bij de organisatie. ‘Europa staat aan de vooravond van een textielcrisis.’
Emmanuelle Picaud, Benjamin Hindrichs, Anna Romandash en Hawwa Fazal hebben bijgedragen aan de verslaggeving. Paula Fray, Emma Thommason, Carolyn Thomson en Andrei Ciurcanu waren betrokken bij de begeleiding tijdens het onderzoek.
Marcus Lindemann en Claus Hesseling hebben de scrapper en het dashboard ontwikkeld waarmee het team de volgapparatuur kon monitoren. De analyse van de CO2-voetafdruk is uitgevoerd door Inèdit. Jacopo Ottaviani heeft advies gegeven over de visuals.
Dit onderzoek werd ondersteund door het Earth Investigations Program van Journalismfund, Free Press Unlimited en het Dark Green-programma. SOMO, ImportGenius, Quantifind, C4ADS en ARIJ boden ondersteuning met toegang tot handelsdatabases.
Follow the Money staat voor radicaal onafhankelijke onderzoeksjournalistiek. Ons werk is mogelijk dankzij het vertrouwen van onze betalende leden. Nog geen lid? Meld je dan nu aan