„De versnelling van crises en de toename van dreigingen brengen mij ertoe om vandaag een puur militaire nationale dienstplicht voor te stellen”, zo begon de Franse president Emmanuel Macron donderdag rond het middaguur zijn toespraak op de militaire basis van Varces in de Franse Alpen, niet ver van Grenoble. „Ik wil hier benadrukken dat de nationale dienst alleen voor vrijwilligers zal gelden en dat de kern zal worden gevormd door jongeren van 18 tot 19 jaar”, vervolgde Macron zijn betoog voor een groot doek met de tekst ‘Service militaire’, omringd door honderden militairen.
Na het afschaffen van de dienstplicht in Frankrijk in 1997 door president Jacques Chirac komt de dienstplicht vanaf volgend jaar dus weer terug, zij het in vrijwillige vorm. De voornaamste reden daarvoor is de Russische dreiging, die volgens Europese landen in de toekomst alleen maar zal toenemen. Frankrijk is bovendien regelmatig slachtoffer van Russische sabotage- en beïnvloedingsacties, die de noodzaak tot actie extra groot maken. Deze week werden nog vier mensen opgepakt op verdenking van economische spionage voor en beïnvloeding namens Rusland.
Lees ook
Vervuilde Seine en bedwantsenplaag in Parijs: Frankrijk is een favoriet doelwit voor Russische desinformatie
Vanaf 2026 kunnen mannen en vrouwen van 18 en 19 jaar oud zich daarom aanmelden voor het programma van tien maanden. Het programma bestaat uit een maand opleiding, gevolgd door negen maanden training binnen een militaire eenheid. Macron streeft ernaar volgende zomer drieduizend kandidaten te selecteren. Dat aantal moet geleidelijk omhoog, naar tienduizend in 2030. De jongeren in militaire dienst krijgen een toelage van ongeveer 1.000 euro per maand.
‘Pact tussen natie en leger’
„Deze dienst streeft drie specifieke doelen na”, vervolgde Macron. „Het versterken van het pact tussen onze natie en ons leger, het versterken van de weerstandscapaciteit van onze natie en het consolideren van de opleiding van onze jongeren.” Een voor alle jongeren verplichte dienstplicht invoeren was ondanks de hogere defensie-uitgaven van de afgelopen jaren geen optie: er zijn simpelweg niet genoeg middelen om alle 18-jarigen op te leiden en kazernes om hen onder te brengen. Volgens Macron komt een verplichte dienstplicht ook niet overeen „met de behoeften van onze strijdkrachten of de dreigingen”.
Macron besloot zijn toespraak met de woorden: „In deze onzekere wereld, waar kracht boven recht gaat, is oorlog aan de orde van de dag. Onze natie heeft geen recht op angst, paniek, onvoorbereidheid of verdeeldheid. Angst voorkomt trouwens nooit gevaar. De enige manier om gevaar te vermijden, is je erop voor te bereiden.”
Lees ook
Moeten achttienjarigen weer in dienst? Veel Europese landen overwegen een vorm van dienstplicht
De militaire dienst moet het Franse leger, dat met een omvang van tweehonderdduizend leden al het op één na grootste leger van Europa is, na dat van Polen, verder uitbreiden en moderniseren. Het aantal reservisten moet van ongeveer 45.000 groeien naar ruim honderdduizend. Daarvoor trekt de regering 2 miljard euro uit. Die maatregelen moeten leiden tot „een compleet, efficiënt en gemoderniseerd leger dat in staat is om risico’s in alle gebieden het hoofd te bieden. Een leger met een actief hart en een getrainde en geselecteerde jeugd.” Daarna werd de Marseillaise ingezet.
Een militair instructeur begeleidt deelnemers tijdens een laser-schiettraining in het kader van de Dag van Defensie en Burgerschap in Fort de Montrouge in Arcueil, ten zuiden van Parijs.
Foto AFP
Zoom in
‘Verlies van kinderen’
Frankrijk heeft zich bij het vormgeven van de vrijwillige militaire dienst laten inspireren door andere Europese landen, „met name Noorwegen”, aldus Macron. Noorwegen heeft een verplichte maar zeer selectieve militaire dienst die in totaal negentien maanden duurt. Jaarlijks wordt daar ongeveer 15 procent van de 17 tot 19-jarigen voor geselecteerd, op basis van hun motivatie en kwalificaties. Sinds 2013 geldt de verplichting ook voor vrouwen.
In Scandinavië, de Baltische Staten en Europese landen die dichter bij Rusland liggen, leeft de discussie over het uitbreiden van de militaire capaciteiten al langer. De steun voor herinvoering van de dienstplicht is daar de afgelopen jaren ook explosief gegroeid. Zo herintroduceerde Letland in 2023 een verplichte dienstplicht van elf maanden voor alle 18-jarige mannen, Kroatië stemde eind oktober in met herinvoering van militaire dienst voor mannen. Onder meer Nederland, België (vanaf 2026), Bulgarije en Roemenië leunen op vrijwillige militaire dienst.
Lees ook
De nieuwe Duitse militaire dienst blijft voorlopig vrijwillig
Frankrijk kan „niet stil blijven zitten”, vindt Macron. Op dit punt is de Franse politiek het met hem eens, al ziet links er vooral kans in de sociale cohesie te bevorderen, terwijl rechts wijst op het gevoel van patriottisme dat bij de dienst komt kijken.
Toch is de discussie over militaire dienst, met name een verplichte variant, ingewikkelder in West- en Zuid-Europa, op grotere afstand van Rusland. Peilingen tonen minder steun voor de herinvoering van de dienstplicht, en veelal een groot verschil tussen ouderen en jongeren. In Spanje is de herinvoering van de dienstplicht binnen de regering zelfs „nog bij niemand opgekomen”, zei Defensieminister Margarita Robles vorig jaar. In Frankrijk nam de discussie vorige week een ingewikkelde wending toen generaal Fabien Mandon bij het Congres van Burgemeesters in Frankrijk zei dat Fransen bereid moeten zijn „het verlies van onze kinderen te accepteren”, gezien de Russische dreiging.
In een dinsdag uitgezonden interview met RTL deed de Franse president er alles aan om de door Mandon veroorzaakte zorgen weer weg te nemen. Macron benadrukte dat de dienstplicht niet bedoeld is om de nieuwe rekruten naar het front te sturen. „We moeten echt elke misvatting uit de weg ruimen dat we onze jongeren naar Oekraïne gaan sturen. Daar gaat het helemaal niet om.”
Bij de presentatie van het plan op donderdag zei Macron dat de militaire dienst alleen op Frans grondgebied zal plaatsvinden. „Onze jongeren, ik zeg dit duidelijk, zullen dienen op nationaal grondgebied en uitsluitend op nationaal grondgebied, dat wil zeggen in Europees Frankrijk en in onze overzeese gebieden.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen