Afgelopen week klonk er luid gejammer dat Europa was gepasseerd bij het Russisch-Amerikaanse ‘vredesplan’ voor Oekraïne. Europa was zijn stem op het wereldtoneel kwijt, schreef The New York Times. Europeanen hadden weer eens het nakijken, meldde France24. En de Brusselse denktank EPC: „Europa drijft naar de verkeerde kant van de geschiedenis – waarbij anderen de beslissingen nemen.”

Allemaal onnodige en onnozele zelfkastijding. Het is juist goed dat Europeanen niets te maken hadden met dat zogenaamde vredesplan, dat in het Kremlin is bekokstoofd en toen in krakkemikkig Engels werd vertaald. Het heeft niets met vrede te maken. Het is puur een poging van een Russische president die politiek en economisch aan de grond zit om zijn doelen op een andere manier te verwezenlijken. Net als vrijwel al zijn voorgangers de laatste 150 jaar deden, probeert Vladimir Poetin zijn regime te schragen en buurlanden te knechten door het plotseling over een andere boeg te gooien en het Westen ‘economische samenwerking’ aan te bieden. Wat hij op het slagveld en in Russische fabrieken niet gedaan krijgt vanwege incompetentie en corruptie, probeert hij alsnog te krijgen door Amerikaanse bedrijven en politici joint ventures, licenties en vette winst te bieden. Door Donald Trump mineralen, gaswinning, ijsbrekers en zelfs exploitatie van de Oekraïense kerncentrale Zaporizja te beloven, hoopt Poetin uit zijn internationale isolement te komen, het westerse kamp te splijten en genoeg geld te verdienen om Oekraïne op een dag militair op de knieën te krijgen. Nogmaals: heel goed dat de Europeanen daar niet in stinken.

Of liever: dat ze er niet wéér instinken. In het verleden hebben ze dat vaak gedaan, altijd met desastreuze gevolgen. Eind negentiende eeuw al smeedde de Russische tsaar, tot zijn nek in de schulden, een verbond met Frankrijk waarbij Franse banken astronomische sommen in Rusland belegden. Toen kwamen de oorlog en de revolutie. D konden naar hun geld (15 miljard gouden francs) fluiten. Dat belette de nieuwe machthebber, Lenin, geenszins om al in 1919-1920 Duitsers en Britten te verleiden met lucratieve energiecontracten op de Kaukasus en in Siberië, precies zoals Poetin nu ExxonMobil teruglokt met het Sakhalin-1-project. Andere landen voelden zich toen gepasseerd. Zo rolde het westerse kamp al snel vechtend over het kleed. Dat was precies Lenins idee. Zijn credo’s waren: „Buit de hebzucht van de kapitalisten uit” en „Bouw het communisme met niet-communistische handen.” Dit leverde de Sovjets fortuinen op, die ze mede investeerden in het ondermijnen van westerse regeringen – alweer, what’s new. Na een tijdje werden alle buitenlanders eruit gegooid, uiteraard beroofd van hun bezittingen. Stalin haalde in de jaren dertig alweer Amerikaanse experts en technologie binnen voor autofabrieken en hydro-electrische projecten, en schopte die er vervolgens ook uit. Daarna sloot hij een deal met Hitler omdat hij militaire technologie nodig had.

Zoals de Franse Sovjet-expert Françoise Thom heeft gedocumenteerd, lanceerden ook de presidenten Chroestjov en Brezjnjev zulke charmeoffensieven als ze aan de grond zaten. Gorbatsjov, Jeltsin en Poetin idem dito. „Steeds als het Kremlin roept, haasten nieuwe slachtoffers zich naar de poort, aangetrokken door de luchtspiegeling van fantastische Russische rijkdommen. Westerse geesten begrijpen niet dat Russische leiders economische uitwisselingen niet op de gebruikelijke manier zien. Het gaat hen niet om het verbeteren van de levensstandaard van de bevolking of burgers rijk laten worden. Prioriteit is het versterken van het regime en het gebruik van zakendeals om anderen te ondermijnen en onderwerpen. De logica van de macht is belangrijker dan economische overwegingen.”

Donald Trump, met zijn fixatie op zakendeals, is Poetins ideale prooi. In augustus, in Alaska, suggereerde Poetin dat Trump Russische energie op de wereldmarkt zou verkopen. Exclusief. In ruil moest Trump stoppen Oekraïne te steunen. Zo zou Moskou geld verdienen, het Westen verdelen, van de sancties afkomen en Oekraïne tot overgave kunnen dwingen. Europeanen doorzagen het en staken er een stokje voor. Nu doen ze dat opnieuw. Als dit is wat sommigen bedoelen met „gepasseerd worden”, dan kunnen we slechts hopen dat het nog vaak gebeurt.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen