Vóór Thanksgiving moest Oekraïne met een vredesvoorstel akkoord gaan, drongen de Amerikanen een week geleden onder hoge druk aan. Na een week vol verwoed diplomatiek verkeer ligt er nu een 19-puntenplan waar Oekraïne zich in kan vinden, en nemen alle partijen een lang weekend rust voordat de gesprekken vervolgen.
Hoewel, rust: vrijdagmiddag kondigde de stafchef van president& Volodymyr Zelensky, Andri Jermak, plotseling aan af te treden. Hij leidde tot nu toe de gesprekken aan Oekraïense zijde. „Ik ben Andri dankbaar dat hij het Oekraïense standpunt in de onderhandelingen altijd precies zo heeft gepresenteerd als het hoort”, zei president Zelensky bij de bekendmaking van Jermaks ontslag. Maar Oekraïne kan zich „geen geruchten en speculaties” veroorloven.
Tegen Jermak is nog altijd geen formele verdenking geuit, maar op vrijdagochtend heeft het anti-corruptiebureau NABU wel een huiszoeking bij de stafchef gedaan. Jermaks zeer machtige positie kwam de afgelopen weken onder grote druk te staan door een corruptie-affaire in eigen land.
Vrijdagmiddag was niet direct duidelijk wie Jermaks rol in de onderhandelingen zal overnemen. Zelensky stelde zaterdag gesprekken te gaan voeren met mogelijke vervangers voor de positie van stafchef.
Lees ook
Oekraïense militairen zijn trots op de nieuwe protestgeneratie. ‘Zij zijn alles wat we moeten beschermen in deze oorlog’
Veiligheidsgaranties
Het Kremlin bevestigde vrijdag het nieuwe plan van Oekraïne te hebben ontvangen. De woordvoerder van de Russische leider Vladimir Poetin liet aan de media weten dat er volgende week weer gesprekken zullen zijn. De Amerikaanse speciaal gezant Steve Witkoff zal daartoe naar Moskou reizen.
Ook in het Westen wordt verder overlegd. De ministers van Buitenlandse Zaken van de NAVO-bondgenoten komen woensdag bijeen op een vergadering in Brussel. Ook de Amerikaanse buitenlandminister Marco Rubio wordt daarbij verwacht. Rubio stelde eerder dat de VS een vredesdeal nastreven zonder invulling van veiligheidsgaranties. Eerst een akkoord, daarna veiligheidsgaranties voor Oekraïne.
Voor Europa en Kyiv gelden zulke veiligheidsgaranties – oftewel de afspraken over hoe een duurzaam staakt-het-vuren gegarandeerd wordt – juist als de belangrijkste voorwaarde voor ieder mogelijk bestand. Oekraïne kan alleen toezeggingen doen over bijvoorbeeld de omvang van de krijgsmacht of gebiedsbeheer, als het in ruil daarvoor een blijvende vrede ziet.
Russische koker
Wat het 19-puntenplan van Oekraïne precies behelst, is op vrijdag nog niet bekend. Maar volgens bronnen zijn de meest politiek gevoelige elementen uit het Russisch-Amerikaanse 28-puntenvoorstel van iets meer dan een week geleden verdwenen.
Lees ook
Wat staat er in het 28 punten tellende vredesplan van Rusland en de VS? En hoe haalbaar is het?
Het duurde bij het begin van het topoverleg tussen Oekraïne en de VS een paar uur voordat de gemoederen bekoeld waren, stelt een aanwezige tegenover de Britse krant Financial Times. Het voorstel waar de Amerikaanse onderhandelaars druk mee probeerden te zetten, bleek voor een groot deel rechtstreeks en zonder enige herformulering uit Russische koker te komen.
Achteraf toonden de Oekraïners zich positief. „Er is weinig over van het originele voorstel”, stelde de onderminister voor Buitenlandse Zaken van Oekraïne, Serhi Kyslytsja, aldus de FT. „Bijna alles dat we voorstelden werd in overweging genomen.” Onder meer het verbod op een Oekraïens NAVO-lidmaatschap, de precieze territoriumverdeling en de toekomstige relatie tussen Rusland en de VS zouden uit het voorstel zijn verwijderd.
Kyiv zegt geen besluiten te kunnen nemen over territorium zonder volksraadpleging. De regering heeft hier geen mandaat voor. Artikel 2 van de Oekraïense grondwet schrijft namelijk voor dat het grondgebied „binnen de huidige grenzen ondeelbaar en onschendbaar” is.
Onderhandelen
Ook aan de beperking aan de omvang van het Oekraïense leger tot maximaal zeshonderdduizend man zou nog gesleuteld zijn. En het voorstel voor algehele amnestie voor alle misdaden die gepleegd zijn tijdens de oorlog, zou zodanig zijn herschreven dat er wel genoegdoening zou kunnen komen voor de slachtoffers.
De belangrijkste vraag op dit moment is of Rusland daadwerkelijk bereid is te onderhandelen, of dat het enkel een inwilliging van de eigen eisenlijst wil zien. Tot nu toe wijst weinig op het eerste. De Russische leider Vladimir Poetin stelde vrijdag tegen journalisten: „Als de Oekraïense troepen zich terugtrekken uit de gebieden die ze ‘bezetten’, zullen de gevechten stoppen. […] Als ze zich niet terugtrekken, zullen we hetzelfde bereiken met militaire kracht.”
Oekraïne houdt, sinds de inval van Koersk, geen enkel gebied meer bezet buiten de eigen grenzen. Rusland eigende zich in 2022 vier Oekraïense provincies toe per presidentieel decreet. Dit territorium wordt door geen enkel land internationaal erkend als Russisch, behalve door Noord-Korea.
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen