Uit Afrikaanse bossen komt nu meer CO2 dan dat ze opnemen. Wetenschappers beschrijven in een nieuw onderzoek, gepubliceerd in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Nature, hoe van 2010 tot 2017 de rol van bossen op het Afrikaanse continent in CO2-opslag en -uitstoot radicaal veranderde. „Onze bevindingen onderstrepen de dringende noodzaak om beleid te implementeren om de wereldwijde ontbossing een halt toe te roepen”, schrijven de zeventien wetenschappers die aan het onderzoek meewerkten.
Het onderzoek toont aan dat „de drie belangrijkste regenwoudgebieden op aarde – het Zuid-Amerikaanse Amazonegebied, Zuidoost-Azië en Afrika – niet langer bondgenoten zijn in de strijd tegen klimaatverandering, maar onderdeel van het probleem”, schrijft de Britse krant The Guardian.
Bomen nemen CO2 uit de lucht op en slaan de koolstof ervan op in hun biomassa (hout, bladeren, wortels). Zo functioneren bossen van oudsher als belangrijke opslagplaatsen van koolstof. Maar wanneer bomen meer koolstof uitstoten dan opnemen, verhoogt dat de concentratie CO2 in de atmosfeer, waardoor de aarde sneller opwarmt. Dat bossen meer uitstoten dan opnemen, is met name het gevolg van ontbossing.
‘Vochtige loofbossen’
De onderzoekers gebruikten voor hun conclusies onder andere satellietkaarten van bovengrondse biomassa, die werden gevalideerd met metingen in het veld. Tussen 2007 en 2010 nam de biomassa toe, maar in de jaren daarna nam die juist af. Gemiddeld verloren Afrikaanse bossen in de zeven jaar waar de onderzoekers naar keken zo’n 106 miljard kilo biomassa per jaar. Biomassa op de savanne nam wel toe, waarschijnlijk door struikgroei, maar niet genoeg om te compenseren. Volgens de onderzoekers is het de eerste keer dat de bovengrondse biomassa over het gehele continent en over meerdere jaren is beoordeeld.
Lees ook
Veel bossen nemen minder CO2 op dan verwacht, dus rekenen we ons snel te rijk met klimaatbeleid
De verschuiving is volgens de wetenschappers vooral te wijten aan ontbossing in zogeheten vochtige loofbossen, voornamelijk in landen als Congo. Dat land bevat de meeste bovengrondse biomassa van heel Afrika. Eerder werd al bekend dat nog nooit zo veel gebied was ontbost in Congo als vorig jaar, met 590.000 hectaredat verloren ging. Die ontbossing komt door mensen, bijvoorbeeld door houtkap en mijnbouw, en door natuurlijke verstoringen, zoals veranderende weersomstandigheden. Hoewel ook veranderingen in het weer door de mens veroorzaakt kunnen worden.
Gevoelige balans
Dit zijn beduidende nieuwe inzichten, zegt Gert-Jan Nabuurs, hoogleraar Europees bos en IPCC-hoofdauteur. „We weten heel weinig van de Afrikaanse bossen, dus alles wat je bij elkaar kunt schrapen is heel belangrijk.” Om die reden is volgens Nabuurs wel voorzichtigheid geboden bij het interpreteren van dit onderzoek. In Europa wordt op zo’n 400.000 punten het bos opgemeten, in Afrikaanse bossen bestaan dat soort meetpunten nauwelijks, zegt Nabuurs.
„Grote aannames worden hier gebaseerd op weinig meetpunten, terwijl ground-based gegevens juist belangrijk zijn om satellietgegevens te valideren en voor inzicht in het enorme areaal waar géén ontbossing was – en dat dus wel CO2 opneemt. Omdat die ontbreken, blijft inzicht in Afrikaanse bossen onzeker.” De onderzoekers stellen dat de daadwerkelijke effecten waarschijnlijk nog groter zijn dan zij hebben aangetoond.
Volgens Nabuurs is het normaal dat metingen uit de periode 2010 tot 2017 nu pas in een onderzoek verschijnen. „Het duurt überhaupt lang om metingen op de grond te doen, en voordat die dan zijn verwerkt ben je zo zes of zeven jaar verder. Daar komen de soms onveilige werkomstandigheden in Afrikaanse landen bovenop.”
Wat dit onderzoek in elk geval laat zien, zegt Nabuurs, is dat de balans tussen opname en verlies van CO2 gevoelig is, zelfs voor kleine veranderingen. „Deze resultaten laten zien hoe snel die balans omslaat.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen