De nieuwe pandemie?
Als we het woord ‘pandemie’ horen, denken we meteen aan corona. Maar volgens professor Bas Bloem van het Radboudumc is er nóg een ziekte die razendsnel om zich heen grijpt: de ziekte van Parkinson. In de afgelopen twintig jaar is het aantal patiënten verdubbeld, en de verwachting is dat dit de komende decennia nóg eens gebeurt. Daarmee is het de snelst groeiende hersenziekte ter wereld.
Dat klinkt beangstigend. Want hoe kan het dat steeds meer mensen deze ziekte krijgen? En moeten we ons zorgen maken dat straks iedereen Parkinson ontwikkelt?
Niet alleen een ouderdomsziekte
Vaak wordt Parkinson in één adem genoemd met ouderdom. Logisch: net als Alzheimer komt de ziekte vaker voor bij ouderen. Toch is dat maar een deel van het verhaal. “Tien tot twintig procent van de patiënten krijgt de diagnose vóór hun 50e,” zegt Bloem. “Mijn jongste patiënt was dertien.”
Het idee dat Parkinson alleen ouderen treft, is dus een misvatting. En omdat we ouder worden als bevolking, neemt het aantal gevallen wel toe – maar dat verklaart lang niet alles.
Erfelijkheid verklaart maar een fractie
Een andere veelgehoorde gedachte: het zit in de familie. Erfelijkheid speelt zeker een rol, maar beperkt. Er zijn een stuk of acht genen bekend die de ziekte kunnen veroorzaken. Als die genen in de familie voorkomen, zie je dat vaak terug. Maar alles bij elkaar verklaart dit slechts zo’n vijf procent van de patiënten.
Met andere woorden: het overgrote deel van de ziekte van Parkinson ontstaat door iets anders. En dat ‘anders’ blijkt vooral in onze leefomgeving te zitten.
Pesticiden, melk en luchtvervuiling
Onderzoekers kijken steeds nadrukkelijker naar omgevingsfactoren als aanjagers van Parkinson.
- Pesticiden: Boeren lopen een veel hoger risico, vooral wijnboeren die intensief in aanraking komen met bestrijdingsmiddelen. In Frankrijk werd een duidelijk verband gevonden tussen pesticiden in oppervlaktewater en Parkinson.
- Voeding: Ook wij krijgen via de voedselketen pesticiden binnen. Daarnaast blijkt dat langdurig veel melk en zuivelproducten eten het risico op Parkinson verhoogt.
- Luchtvervuiling: Schadelijke stoffen in de lucht bereiken uiteindelijk onze hersenen en vergroten de kans op Parkinson. Ook oplosmiddelen en zware metalen in bepaalde beroepen dragen bij.
Het raakt ons allemaal
De ziekte van Parkinson lijkt dus niet langer iets dat ‘anderen’ overkomt. Of je nu op het platteland woont of in de stad, jong of oud: de kans dat je ermee te maken krijgt wordt steeds groter. Wereldwijd kampen al meer dan 10 miljoen mensen met Parkinson, en het aantal blijft groeien.
Dat betekent niet dat iedereen straks ziek wordt, benadrukt Bloem. Maar hij is duidelijk: “Als we niets doen aan de vervuiling in onze leefomgeving, blijft Parkinson toenemen. Het raakt ons allemaal.”
Kun je Parkinson voorkomen?
Niet iedereen zal Parkinson krijgen, maar de risico’s nemen wél toe. Door strengere regels voor bestrijdingsmiddelen, schonere lucht en bewustere keuzes in voeding kan de kans worden verkleind. Het blijft daarnaast belangrijk om alert te zijn op signalen als trillen, stijfheid en moeite met bewegen – en tijdig medische hulp te zoeken.
Het goede nieuws: wereldwijd wordt er volop onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen en medicijnen. Maar de grootste winst valt te behalen door onze leefomgeving gezonder en schoner te maken.
-
Universiteit van Nederland, RadboudUMC
-
Canva