Koffie is allang niet meer dat ongezonde goedje waar je maar beter een beetje rustig aan mee doet. Een nieuwe studie doet nu opnieuw een duit in het gezonde zakje: dagelijks een kopje of drie, vier verlengt de telomeren bij mensen met psychische aandoeningen.

Dat komt neer op zo’n vijf extra levensjaren ten opzichte van psychiatrische patiënten die geen koffie drinken.

Telomeren zijn de beschermende kapjes aan het eind van chromosomen, vaak vergeleken met de plastic uiteinden van schoenveters. Bij elke celdeling worden ze een stukje korter. Dat is een natuurlijk onderdeel van veroudering. Maar bij mensen met ernstige psychische aandoeningen, zoals schizofrenie, psychoses en bipolaire stoornissen, lijkt dat slijtageproces versneld te verlopen. Omdat telomeren gevoelig zijn voor omgevingsfactoren, vroegen onderzoekers van King’s College London zich af of koffie misschien invloed heeft op dat verouderingstempo.

Koffiedrinkers of niet

Ze keken naar gegevens van 436 volwassenen uit de Noorse TOP-studie, van wie een deel schizofrenie heeft en de rest een stemmingsstoornis, zoals een bipolaire stoornis of een ernstige depressie met psychotische kenmerken. De deelnemers gaven aan hoeveel koffie ze dagelijks dronken en werden op basis daarvan verdeeld in vier groepen, variërend van helemaal geen koffie tot vijf koppen of meer per dag.

Ook werd uitgebreid gekeken naar rookgedrag, een belangrijke factor omdat cafeïne bij rokers sneller wordt afgebroken. Dat bleek relevant: ruim drie kwart van de deelnemers rookte, gemiddeld al negen jaar, en vooral de grootverbruikers van koffie bleken ook de zwaarste rokers te zijn. Daarnaast viel op dat mensen met schizofrenie gemiddeld meer koffie dronken dan deelnemers met andere diagnoses.

Langere telomeren

In bloedmonsters werd vervolgens de lengte van de telomeren gemeten. Toen de onderzoekers de groepen met elkaar vergeleken, tekende zich een duidelijke J-vormige relatie af. Wie helemaal geen koffie dronk, had relatief korte telomeren. Wie drie tot vier koppen per dag dronk, had duidelijk langere telomeren, zelfs na correctie voor leeftijd, geslacht, etniciteit, diagnose, gebruik van medicatie en rookgedrag. Maar wie vijf koppen of meer dronk, verloor dat voordeel weer. De groep met drie tot vier koppen had telomeren die passen bij iemand die biologisch ongeveer vijf jaar jonger is dan een niet-koffiedrinker.

Geen grote conclusies

Hoewel het verleidelijk klinkt om te concluderen dat koffie een soort anti-verouderingselixer is, waarschuwen de onderzoekers dat dit een observationele studie betreft. Ze kunnen dus niet met zekerheid zeggen dat koffie de telomeerlengte daadwerkelijk beïnvloedt.

Bovendien weten ze niet welk type koffie de deelnemers dronken, hoeveel cafeïne ze precies binnenkregen of wanneer op de dag ze die koffie nuttigden. Toch zijn er biologische verklaringen die het verband aannemelijk maken. Koffie bevat krachtige antioxidanten en ontstekingsremmende stoffen en telomeren blijken juist extreem gevoelig te zijn voor oxidatieve stress en ontsteking. Matige koffieconsumptie kan cellen daarmee mogelijk beschermen tegen de versnelde veroudering die bij ernstige psychische aandoeningen vaker wordt gezien.

Keerzijde

Maar er is een keerzijde. Boven de vier koppen per dag verdwijnen de voordelen en kan koffie zelfs bijdragen aan extra celschade, doordat hoge cafeïneniveaus de vorming van reactieve zuurstofmoleculen stimuleren. Dit sluit naadloos aan bij de richtlijnen van internationale gezondheidsinstanties, die adviseren om dagelijks niet meer dan ongeveer vier koppen koffie te drinken, oftewel zo’n 400 milligram cafeïne.

Wat dit onderzoek vooral laat zien, is dat alledaagse gewoontes zoals koffiedrinken verrassend diepe sporen kunnen nalaten in ons lichaam, tot op het niveau van onze chromosomen. Zeker voor mensen, bij wie de telomeren versneld verouderen, zoals bij personen met een psychische aandoening, kan koffiedrinken dus een groot voordeel zijn.

We schreven vaker over dit onderwerp, lees bijvoorbeeld ook Tijd voor koffie en chocolade: grootste studie naar polyfenolen ooit toont enorme gezondheidsvoordelen aan en Koffie blijkt nog beter voor de gezondheid dan gedacht. Of lees dit artikel: Koffiedrinken heeft een opmerkelijke invloed op het microbioom in je darmen.

Uitgelezen? Luister ook eens naar de Scientias Podcast: !