„Ze noemen me de Bijenkoningin”, zegt de Afghaanse imker Ghonda Gul. Ze handelt in honing en weerstaat daarmee de strenge regels van het Taliban-regime. Om de wet te omzeilen rijdt ze als man verkleed rond op een motor. Zelf oogt de Bijenkoningin tamelijk onverschrokken, maar ze is bang voor haar dochters. Ze heeft al eens vastgezeten, haar kinderen werden toen aan hun lot overgelaten: „De Taliban zijn haatdragend. Als ze me vandaag niet pakken dan morgen wel.” Huilen doet ze vervolgens bij een bijenkast, achter een struik, zodat de kinderen het niet zien.
Ghonda Gul is een van de sterke vrouwen die Hila Noorzai spreekt in de driedelige documentaire Hila voorbij de Taliban (NPO 2). Samen met regisseur Nicolette Bloemberg en een grotendeels vrouwelijke crew trekt zij door Afghanistan om de onderdrukking van vrouwen vast te leggen.
Dat zou een deprimerend verhaal kunnen worden. Vrouwen mogen niet zomaar naar buiten, mogen in het openbaar niet met elkaar praten, moeten zich aan strikte kledingvoorschriften houden, mogen niet werken, niet naar school. Vrouwen worden mishandeld, van de straat geplukt en verdwijnen. Volgens een psycholoog die Noorzai spreekt, zijn zelfmoord, depressie en partnergeweld flink toegenomen onder het nieuwe bewind.
Maar Noorzai richt zich op de dappere dissidenten die ondanks alles toch een klein beetje vrijheid bevechten. Naast de Bijenkoningin is dat bijvoorbeeld Dokter Roshanak, die in haar appelboomgaard de baas is van een groep mannen. Ze draagt een cowboyhoed op haar hijab. Noorzai bezoekt ook illegale meisjesscholen, zoals die van Khadija. Het voormalige schoolhoofd heeft een weefatelier waar ze stiekem les geeft aan meisjes.
Lees ook
Hila Noorzai filmde vrouwenlevens in Afghanistan: ’Mensen huilen niet meer, omdat ze aan het overleven zijn’
Loonkloof
Als kijker kun je het hoofd schudden – rare jongens die Taliban – en blij zijn dat het leven voor vrouwen hier beter is. Maar je kunt ook denken wat er in Nederland nog valt te winnen. Tamelijk direct: de Immigratie- en Naturalisatiedienst besloot onlangs om gevluchte vrouwen terug te sturen naar Afghanistan. Wie zich daar aan de regels houdt, zo oordeelde de IND, kan er prima leven. En over de vrouwenrechten in Nederland: de satirische zaterdagavondshow Even tot Hier (NPO 1) besteedde aandacht aan de loonkloof tussen mannen en vrouwen, en de onveiligheid op straat voor vrouwen. Joke de Kruijf zong een variant op ‘Samen zijn’ van Willeke Alberti: „Dame zijn … is bang over je schouders kijken.”
Thomas Erdbrink won twee jaar geleden een Nipkowschijf voor de vergelijkbare reeks Onze man bij de Taliban. Net als Noorzai liet hij zien dat er altijd vrij leven is te vinden onder zelfs het zwaarste regimes. De serie van Hila Noorzai is nóg beter. Als vrouw, die zelf in Afghanistan is geboren, weet ze dieper door te dringen in de levens van de Afghaanse vrouwen. Ze komt op plaatsen die je anders nooit zou zien, en ontmoet daar veel warmte, openheid, leven. Lachen door tranen heen, en een piepklein beetje hoop.
Aan het slot van de eerste aflevering leest Noorzai een gedicht voor van haar vader: „Ze zeiden: alles is verloren. Maar ik zag kinderen lachen, en bloemen die bloeien op gebroken grond. Een moeder die haar kind met hoop in de ogen omhelsde. En ik wist: zelfs als de wereld zegt dat het over is, kan een enkele vonk in het diepte duister het vuur zijn dat een nieuw begin ontsteekt.”
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
Waarom je NRC kan vertrouwen