ANP

  • Tobias van der Valk

    redacteur Nieuws&Co

  • Daniël Heeringa

    verslaggever

  • Tobias van der Valk

    redacteur Nieuws&Co

  • Daniël Heeringa

    verslaggever

Er zijn al jaren zorgen bij controlerende instanties over PFAS-lozingen door afvalverwerker CFS in Weert. Ook zijn er serieuze twijfels over de betrouwbaarheid van gegevens die het bedrijf heeft aangeleverd. Dat blijkt uit documenten opgevraagd door Nieuwsuur en radioprogramma Nieuws en Co.

De provincie Limburg wil het bedrijf een omstreden vergunning geven. Daarmee mag CFS, dat industrieel afvalwater verwerkt, jaarlijks 5 kilo PFAS lozen op het riool. Lozingen die via de rioolwaterzuivering in Weert in de Maas terecht kunnen komen. Uit de Maas wordt ook drinkwater gewonnen.

Opvallend hoge waarden

De zorgen over het bedrijf CFS, onderdeel van Renewi, begonnen al in 2018. In dat jaar werd een eerste illegale lozing van GenX – een vorm van PFAS – ontdekt door het Waterschap Limburg en de Omgevingsdienst Zuid-Limburg. Na die constatering diende het bedrijf een verbeterplan in en werd in 2022 een vergunning aangevraagd voor het lozen van drie soorten PFAS.

Ondertussen bleef CFS zonder vergunning doorgaan met het lozen van PFAS, blijkt uit extern onderzoek dat Nieuws en Co en Nieuwsuur inzagen. Zo voldeed lozingswater in 2023 niet aan de immissietoets, die bepaalde concentraties meet. Er werden daarbij opvallend hoge waarden gevonden van verschillende zeer schadelijke PFAS, die eerder niet door het bedrijf waren gemeld.

Wat is PFAS?

PFAS is een verzamelnaam voor duizenden niet afbreekbare giftige chemicaliën. De afkorting PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. GenX, PFOA en PFOS zijn de bekendste. Ze stapelen zich op in de voedselketen en tasten het immuunsysteem aan. Bij langdurige blootstelling zijn sommige soorten kankerverwekkend. Uit recent onderzoek van het RIVM blijkt dat bijna iedereen in Nederland te veel PFAS in het bloed heeft.

De stoffen zitten sinds de vijftiger jaren in onder meer antiaanbaklagen van pannen. Maar ook in waterdichte regenkleding of verpakkingen en blusschuim. In deze lijst staan alle Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS).

CFS is niet het eerste bedrijf dat zonder vergunning PFAS loost. Drinkwaterbedrijven en deskundigen uiten al jaren zorgen over verouderde vergunningen en het gebrek aan zicht op lozingen. De lozingen worden toegestaan, omdat er volgens de provincie “uitzicht op een vergunning” is. Maar over die vergunning is nu juist felle discussie.

Waterschap Limburg, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), drinkwaterbedrijven en de gemeente Weert keerden zich deze zomer fel tegen een concept-vergunning van de provincie. Die zou volgens hen veel te soepel zijn. Het Waterschap Limburg wees onder meer op “onaanvaardbare druk” op de rioolwaterzuivering en ILT noemde de vergunning een ‘blanco cheque’ voor het lozen van PFAS.

Uit interne documenten blijkt dat er bij de provincie al eerder aan de bel is getrokken. Het Waterschap Limburg schrijft eind 2023 in een mail aan de provincie dat CFS “bewust gegevens over PFAS-lozingen heeft achtergehouden”. Daarom is het advies “extra kritisch te zijn” bij het beoordelen van een nieuwe vergunning. Het waterschap wijst er op dat CFS in een eerste aanvraag melding maakt van drie soorten PFAS die worden geloosd, terwijl het er in werkelijkheid veel meer blijken te zijn.

Verder spreekt een deskundige – die in de documenten is weggelakt – over “tovertrucjes” in ingewikkelde berekeningen. Doel hiervan zou zijn om de juridische grens op te zoeken: hoe meer het bedrijf ongefilterd kan lozen, hoe goedkoper dat is.

‘Enorme kosten’

Ondanks alle waarschuwingen zet de provincie de vergunning voor CFS vooralsnog door. Een belangrijk argument is dat er voor veel schadelijke PFAS nog geen wettelijke normen gelden. Daardoor is het lastig om lozen te verbieden.

Bedrijven hebben wel een zogenaamde minimalisatieplicht, waarbij de uitstoot zoveel mogelijk moet worden beperkt. De provincie zegt in tegenstelling tot de kritische adviezen dat CFS daaraan voldoet. Ook wijst de provincie erop dat CFS zelf geen PFAS maakt, maar dat de stof in afval zit dat het van anderen ontvangt. Hierdoor zou het bedrijf minder verantwoordelijkheid dragen.

CFS wil niet inhoudelijk ingaan op vragen van Nieuwsuur en Nieuws en Co. Wel zegt het in een algemene reactie dat het “een realiteit” is “dat PFAS in de nabije toekomst nog aanwezig zullen zijn in afvalwater”. Het bedrijf zegt ook dat het bijna volledig uitfilteren van PFAS tot “enorme kosten” zou leiden.

Drinkwater

Bij PFAS-deskundige Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht gaat dat er maar moeilijk in. “Je wordt er dik voor betaald om dat afval schoon te maken. En hier wordt het alleen doorgesluisd, zonder het echt goed schoon te maken.” Hij wijst op opvallende metingen bij CFS in 2023: zorgelijke waarden in het water van 6:2-FTS, ook een schadelijke vorm van PFAS.

Jonker, die eerder onderzoek deed naar PFAS-vergunningen, schrikt van de hoeveelheid die het bedrijf wil lozen. “Per jaar 5 kilo, dat is vergelijkbaar met een grote speler als Chemours in Dordrecht. Daar hebben mensen en dieren last van.”

De discussie rond CFS leidt inmiddels ook buiten Limburg tot zorgen. “De vergunning die er nu ligt, vinden we onacceptabel”, zegt Maarten van der Ploeg, directeur van drinkwaterkoepel RIWA-Maas. De aangesloten waterbedrijven vrezen voor PFAS in de Maas. “Daar winnen we drinkwater voor vier miljoen huishoudens.”

Van der Ploeg: “Deze casus laat zien wat er vermoedelijk op veel meer plekken gebeurt. We moeten weten wat er wordt geloosd. Een bedrijf moet zijn zorgplicht serieus nemen en er zijn duidelijke kaders nodig voor overheden.”

Hoewel de provincie de vergunning wil doorzetten, wordt er nog wel gekeken naar mogelijke aanpassingen. Naar verwachting valt de beslissing eind dit jaar. Als de vergunning er komt, overwegen het Waterschap Limburg en de gemeente Weert een gang naar de rechter.