5 vragen over de AI en de muziekindustrie: hoe schikkingen tussen labels en AI-platforms nieuwe kansen bieden

De AI-muziekrevolutie komt op stoom. Nadat een rechtszaak een einde leek te kunnen gaan maken aan de praktijken van AI-muziektools Suno en Udio, gebeurde het omgekeerde: de muziekindustrie gaat juist samenwerken met de AI-bedrijven. Wat is hier aan de hand?

De grootste platenlabels ter wereld, Universal, Sony en Warner, wilden samen met de brancheorganisatie Recording Industry Association of America (RIAA) via de rechter een einde maken aan het onwettelijk gebruik van de muziek waarop zij de auteursrechten bezitten. AI-bedrijven als Suno en Udio zouden muziek ‘stelen’ door die van YouTube te rippen om modellen mee te trainen en daarmee echte artiesten ‘uitbuiten’, zo claimde de RIAA. Maar volgens Suno-baas Mikey Shulman werd hun technologie alleen maar gebruikt om iets compleet nieuws te genereren, „niet om al bestaande content weer op te braken”, zei hij tegen The Guardian. „In plaats van daar een gezonde discussie over te voeren, vallen de labels terug op hun oude advocaten-tactieken.” De labels eisten 150.000 dollar (zo’n 130.000 euro) per liedje dat was gegenereerd. Ook de Deense rechtenorganisatie Koda en hun Duitse collega’s GEMA klaagden de AI-bedrijven aan.

Enkele van de grootste zaken zijn nu met een schikking afgedaan, met verregaande samenwerking als belangrijkste uitkomst.

1Wat zijn Udio en Suno, en wat kun je ermee?

„Ik denk dat de meerderheid van mensen het grootste deel van de tijd die ze aan het maken van muziek spenderen niet leuk vindt”, zei Suno-topman Mikey Shulman eerder dit jaar. Met tools als Suno en Udio kun je in een paar seconden een nummer maken met niet meer dan een simpele tekstopdracht. Het is echt zo simpel als het klinkt: je vraagt om een hiphopnummer met een intense mondharpsolo en Noorse teksten over lauwe groentesoep, en je krijgt het.

Suno is verreweg de grootste. De app van dat bedrijf is in Apples Appstore op dit moment populairder dan Shazam, Soundcloud en YouTube Music. Elke twee weken poepen ze een volledige Spotify-catalogus uit: 100 miljoen liedjes. Dat zijn 7 miljoen liedjes per dag.

Daar blijft het niet bij. Suno, geschatte waarde meer dan 2 miljard dollar, lanceerde in september Suno Hooks, een TikTok-achtige applicatie om korte filmpjes te delen van gebruikers met hun eigen (nou ja) muziek en hun eigen (kuch) video’s. Dat begint te lijken op een sociaal medium en streamingdienst ineen. In oktober kwamen ze met Suno Studio, een serieus muziekbewerkingsprogramma (DAW, Digital Audio Workstation) vol productietrucjes waar geen mensenhand aan te pas hoeft te komen. Bij de laatste investeringsronde haalden ze er 250 miljoen dollar mee op. Suno is „the future of music”, aldus een euforische Shulman. De ‘ChatGPT van muziek’, noemen anderen het.

2Leg het nog één keer uit: hoe maak je muziek vanuit het niets?

De AI-modellen worden eerst getraind. Ze krijgen miljoenen echte nummers te verwerken, en op basis daarvan kunnen ze iets maken. Dat werkt een beetje hetzelfde als met afbeeldingen. Aan een bestaande foto wordt ruis (white noise) toegevoegd, steeds een beetje meer tot de hele afbeelding is bedekt met die ruis. Het AI-model ‘weet’ nu hoe de afbeelding werd bedekt, kan daarom dat proces ook omkeren en langzaam het plaatje weer tevoorschijn halen. En als het weet hoe het ruis moet verwijderen, kan het dat ook als er helemaal geen plaatje onder de ruis zat. Als het getraind is op voldoende afbeeldingen, kan het uit ruis de afbeelding toveren waarom je met een simpele tekstopdracht hebt gevraagd.

AI-muziek werkt net zo (al wordt ook gebruik gemaakt van andere technieken). Uren en uren aan echte muziek wordt ingevoerd en omgezet in visuele weergaven: spectrogrammen, frequenties op een x- en y-as (dat doet Shazam trouwens ook). Die spectrogrammen worden bedekt met ruis, de AI-modellen leren hoe ze die moeten verwijderen en zo een melodie of instrument tevoorschijn moeten halen. Als jij vraagt om een mondharpsolo, haalt de AI stipjes ruis op een spectrogram weg om visueel een mondharpsolo te maken, en voilà. Zo maak je in een wip een liedje voor de trouwdag van je ouders, een banger voor een verjaardag of een meezinger voor collega Henk die 40 jaar in dienst is.  

3Leuk!

Ja, maar ook problematisch. Want de uren en uren aan muziek die nodig zijn voor de training, zijn gemaakt door muzikanten die daar financieel vooralsnog niets van terugzien. Net als ingehuurde bandleden, managers, mixers, producers, songschrijvers, agenten en labels. Aan de achterkant van de AI-industrie wordt een hele keten aan makers overgeslagen.

En het wordt nog erger, want het liedje dat je hebt gegenereerd kun je downloaden, een naam geven en uploaden naar muziekstreamers. Als mensen er daar naar luisteren, bijvoorbeeld omdat het in een grote playlist belandt of viral gaat, kun je er geld mee verdienen. Bij streamingdiensten die werken met een ‘pro rata’-model, waarbij alle inkomsten worden verdeeld over alle artiesten op basis van hun aandeel in de streams (zoals Spotify), verdienen ‘echte’ artiesten dus minder. Zo worden ze twee keer gepakt: hun muziek is zonder financiële compensatie gebruikt om de AI-modellen mee te trainen en vervolgens krijgen de artiesten ook weer minder betaald uit streaminginkomsten.

De Franse muziekstreamingdienst Deezer maakte onlangs bekend dat 34 procent van alle muziek die bij hen wordt geupload volledig is gemaakt met AI: 50.000 nummers per dag. Het is nu al zo ver dat sommige AI-artiesten – die dus niet bestaan – in hitlijsten terechtkomen.

4Komt daar nu een eind aan?

Niemand weet welke kant het nu opgaat met AI-muziek, maar er wordt in elk geval een poging gedaan het illegale aspect aan de achterkant te stoppen. De grote labels willen in eerste instantie gewoon betaald worden voor de muziek die ze uitbrengen, maar ze willen ook graag meedoen. En dus , en schikte Warner met Suno. Deel van die schikkingen zijn verregaande samenwerkingen: Udio wordt omgekat naar een heel nieuw platform waar je straks tegen betaling muziek kunt genereren op basis van het materiaal van de artiesten van die labels. Bij Suno verandert de werkwijze, hoewel nog niet helemaal duidelijk is op welke manier. Sony is nog niet rond met de grote spelers, maar sloot wel – samen met Warner en Universal – een overeenkomst met AI-bedrijf Klay Vision.

5Echte artiesten door het dolle?

Voor artiesten is het feit dat de grote labels nu gaan samenwerken met ‘de vijand’ nogal een schok. Afgelopen jaar waren zij juist op de bres gesprongen tégen die AI-bedrijven. Een groep artiesten, onder wie Paul McCartney, Kate Bush, Jamiroquai en Tori Amos, maakte een ‘stil’ album waarop je nauwelijks iets kunt horen. Is This What We Want? komt volgende week op vinyl uit. Eerder kwam er al een open brief van onder anderen Thom Yorke, Björn Ulvaeus, Robert Smith en Max Richter, waarin zij zich uitspraken tegen AI-muziek en de training van modellen met hun werk. Timbaland sprak zich juist uit vóór Suno, en Will.I.Am en Common staken geld in Udio.

Het is helder dat de labels eenzelfde soort licentiedeal willen als ze eerder met de streamingdiensten overeen zijn gekomen. AI-bedrijven moeten de labels betalen als ze auteursrechtelijk beschermd materiaal gebruiken om hun modellen te trainen, en mogelijk ook als een track wordt afgespeeld waarvoor in de basis auteursrechtelijk beschermd materiaal is gebruikt. Dat kan wel eens moeilijk worden om goed bij te houden, maar in elk geval biedt het een basis waardoor artiesten betaald kunnen gaan worden in het AI-tijdperk.

Maar goed, Sony is nog niet mee, toch het huis van Beyoncé, Adele en Harry Styles. En er is meer onzekerheid: er is niets bekend over hoe de compensatie voor de artiesten zal gaan uitpakken. Het idee bij Suno is dat je straks materiaal kunt genereren met de namen, afbeeldingen, gelijkenissen, stemmen en composities – dat is nogal wat. De artiesten zouden zelf volledig de controle houden over hoe ver dat gaat, maar niemand weet wat dit voor contractonderhandelingen voor nieuwe artiesten gaat betekenen. En wat als er een nummer wordt gegenereerd op basis van muziek van artiesten van verschillende labels, of als de rechten van de catalogus van een artiest zijn verdeeld over Universal en Warner? Of als Beyoncé straks graag mee wil doen met al haar muziek, maar haar vriendinnen van Destiny’s Child niet?

Er zijn ook risico’s aan de kant van de AI-bedrijven: straks doen grote artiesten helemaal niet mee, dat wordt een lastig gesprek met investeerders. Er zijn ook kapers op de kust: Spotify kondigde ‘verantwoordelijke AI-producten’ aan, waarvoor ze al deals sloten met alle drie de grote labels.

Voor artiesten is een onzekere tijd nog zeker niet voorbij.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen