‘Ik ben geen terrorist’, zegt Ayoub M., die bij de Erasmusbrug om zich heen stak met twee messen

Een dronken vechtpartij, denkt de man die nazomeravond, als hij met z’n vrouw in Rotterdam over de kade wandelt. Hij ziet twee mannen, de een op z’n rug, de ander over hem heen gebogen. Dat is oneerlijk, vindt hij, dus hij besluit de twee „uit elkaar te halen”.

Dichterbij gekomen, ziet de voorbijganger dat de ene man met twee messen „doelbewust” en tot vier keer toe op de andere insteekt. Meermaals roept hij „Allahu akbar” – God is groot.

De wandelaar trekt de aandacht van de dader, die zich vervolgens op hém richt. Hij vlucht een café binnen, waar de terrasgasten alles voorhanden gebruiken om de dader te stoppen. Vanaf de balustrade wordt een tafel naar beneden gegooid, waardoor de man z’n evenwicht verliest en omstanders de aanvaller kunnen overmeesteren.

Als je wilt weten waarom ik mensen heb doodgemaakt, moet je de Koran lezen

Ayoub M.
verdachte op de avond van zijn arrestatie

Op die dag – 19 september 2024 – stak Ayoub M. aan de voet van de Erasmusbrug twee willekeurige voorbijgangers neer. Een 32-jarige Rotterdammer overleed ter plekke, een 33-jarige toerist uit Zwitserland die struikelde tijdens het vluchten, werd in zijn rug gestoken en raakte ernstig verwond.

Een medewerker van de rechtbank Rotterdam – gelegen op de Kop van Zuid aan de voet van de brug – was betrokken bij het incident, dus werd de zaak behandeld in de beveiligde rechtszaal op Schiphol.

Onthoofdingsvideo’s

Het Openbaar Ministerie verdenkt M. van een terroristisch oogmerk. Dat zou onder meer blijken uit wat hij dezelfde avond nog verklaarde. „Als je wilt weten waarom ik mensen heb doodgemaakt”, zei M., „moet je de Koran lezen.” Hij vertelde tijdens dat eerste verhoor over het vermoorden van „ongelovigen” en herhaalde dat enkele dagen later bij de rechter-commissaris. „Eigenlijk had ik ze zelf moeten laten ontploffen met een bom. Dan zou ik gelijk naar het paradijs gaan, en zij naar de hel.” Hij had het, zei hij volgens de rechter over zijn daden, „te snel gedaan”.

Tijdens de zitting blijken die feiten en uitspraken verdwenen in een gat in M.’s geheugen. Op elke vraag antwoordt hij zich niet te kunnen voorstellen dat hij zo heeft gehandeld. „Ik vind het verschrikkelijk. Ik begrijp niet hoe het heeft kunnen gebeuren.”

In de middag voor het incident, nadat hij in Amersfoort op de trein was gestapt naar Rotterdam, keek M. in de bibliotheek naar onthoofdingsvideo’s, zo bleek toen rechercheurs z’n telefoon uitplozen. Ook beluisterde hij audiofragmenten van Anwar Al-Awlaki, ook wel omschreven als de „Bin Laden van het internet”. 

Tegen het eind van de middag maakte M.’s vriendin geld aan hem over, waarna hij de bibliotheek uitliep en in de Hema voor 10,85 euro („het bonnetje is er nog”) een vlees- en koksmes kocht. Daarna wandelde hij richting de Erasmusbrug.

Kindsoldaten

De avond ervoor had hij zijn haar kort geschoren, wat volgens justitie moet worden gezien als een reinigingsritueel voor een geweldsdaad. De politie vond de haarlokken in M.’s wasbak. Op z’n telefoon vonden rechercheurs IS-propaganda en video’s van zelfmoordaanslagen, kindsoldaten en het leven in het kalifaat.

„In de islam mag je jezelf niets aandoen”, wierp M. tegen. „Ik begrijp dus niet waarom ik zoiets zou hebben gezegd. Ik ben niet mijzelf geweest, denk ik. Ik ben geen terrorist. Ik ken ook geen terroristen. Dat zijn mensen met lange haren en baarden.”

In aanloop naar het incident gebruikte M. cannabis en cocaïne, wat nieuwe psychoses kan aanwakkeren

M. was een bekende van justitie. Hij stak in 2022 z’n moeder neer, waarna hij psychotisch werd verklaard. Hoewel hij medicatie gebruikt, speelt M.’s psychose nog steeds op, wat volgens experts van het Pieter Baan Centrum gebeurde tijdens de mesaanval. Ze verklaren hem verminderd toerekeningsvatbaar.

De expert bestrijdt dat M. is geradicaliseerd. Hij kan „een heel extremistische jongen” lijken, zegt ze. „Maar als hij zijn medicatie krijgt, dan zie je dat het extremistische weggaat.” Dat M. verkondigt zich niets meer te herinneren van de steekpartij en verhoren, zien experts „geregeld” bij psychotische verdachten.

Keuzevrijheid

In de begeleidwoneninstelling in Amersfoort, waar M. verbleef nadat hij tbs kreeg voor het neersteken van z’n moeder, stond hij volgens zijn advocaat bekend als „voorbeeldige bewoner”. Alleen het afbouwen van de medicatie naar eens per week maakt de verdachte onrustiger, zegt ze.

In aanloop naar het incident gebruikte M. — tegen de regels in — cannabis en cocaïne, wat nieuwe psychoses kan aanwakkeren. Hoewel hij de juiste hulp kreeg, werden rode vlaggen door zorginstanties „onvoldoende onderkend”, concludeerden de inspecties in een rapport.

De officier van justitie onderkent dat de „keuzevrijheid” van M. door de psychose werd „beperkt”, maar hij wijst erop dat de experts „niet stellen dat hij geheel geen keuzevrijheid had”. Voor de officier staat vast dat de mesaanval was bedoeld om een „golf van angst en ontzetting” te veroorzaken in de samenleving.

Het OM eist twintig jaar cel en en tbs met dwangverpleging. De aanklager stelt dat M. „onherstelbaar leed” heeft veroorzaakt, „vanuit een mede door z’n stoornis aangejaagd religieus fanatisme”.

Briefje

Het pleidooi van de advocaat verschilt hemelsbreed van het requisitoir. Zij verzoekt de rechter M. volledig ontoerekeningsvatbaar te verklaren en alleen tbs te geven. „Zijn handelen werd volledig gestuurd door zijn wanen in zijn psychose.” Ze merkt op dat toen hij nieuwe medicatie kreeg, hij stopte met extremistische uitlatingen.

M., die tot slot het woord krijgt, heeft op een briefje geschreven wat hij kwijt wil. Hij kan zich, zegt hij met trillende stem, „niet inbeelden” dat hij dit heeft gedaan met terroristisch oogmerk. „Zo ben ik niet. Ik denk elke dag voor ik ga slapen: hoe heeft dit kunnen gebeuren?”

De rechter doet op 19 december uitspraak.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen