Dat Nederlandse tieners vapen, wisten we al. En dat vapen verslavend is ook. Maar nooit eerder werden tieners bevraagd of ze zo verslaafd zijn, dat ze ook ’s nachts vapen. Omdat artsen die in hun vrije tijd les geven over vapen hier wel signalen over ontvingen, deden ze onderzoek.

978 tieners van vijf verschillende middelbare scholen door het land vulden een enquête in over nicotinegebruik. Honderden leerlingen (396) gaven aan dat ze het afgelopen jaar rookten of vapeten, 183 van hen deden dat dagelijks. 

133 scholieren gaven aan dat ze dat ook ’s nachts deden. Een schrikbarend hoog getal, vindt arts-onderzoeker Daphne Raad van kennisinstituut Leyden Academy. “In eerdere gesprekken met jongeren hoorden we soms dat ze ’s nachts wakker liggen omdat ze willen vapen. We dachten dat het daarbij ging om uitzonderingen. Het heeft ons nu erg verbaasd dat het om zo veel tieners gaat.”

‘Heel heftig en pijnlijk’

“We maken ons hier erg veel zorgen over, want dit duidt namelijk op ernstige nicotineverslavingen bij jonge tieners. Het is heel heftig en pijnlijk om dat te zien, omdat je weet dat sommige van hen de rest van hun leven verslaafd zullen blijven.”

Sem Merk (18) was zo’n tiener die ’s nachts vapete. Nu gelukkig niet meer, vertelt hij aan RTL Nieuws. Maar hij weet nog goed hoe verslaafd hij was:

“Ik was 14 jaar toen ik begon met vapen”, vertelt Sem. “Ik rookte al sigaretten, maar de vape was toen net hip aan het worden dus daar was ik ook wel benieuwd naar.”

‘Ik had dat ding altijd bij me’

Het beviel zo goed, dat Sem al snel een vape van 600 hijsjes in vier dagen leeg had. “Ik was al nicotineverslaafd door het roken, maar vapen kon ik overal doen. Ook stiekem thuis. En omdat ik er ook makkelijk aan kon komen via dealers op school, kon ik constant blijven vapen. Ik had dat ding altijd bij me.”

Sem vapete iedere dag. Op een gegeven moment was hij zo verslaafd, dat hij het ook ’s nachts moest doen. “Ik vapete altijd al voor het slapen gaan. Daar kreeg ik een heel relaxed gevoel van waardoor ik makkelijk in slaap viel. Dan keek ik een filmpje in bed en vapete ik. De lucht blies ik dan onder mijn deken zodat mijn ouders het niet zouden ruiken. Ik had daar allerlei trucjes voor.”

“Uiteindelijk heb ik ook een paar keer gehad dat ik ’s nachts wakker werd en dan ging vapen. En dat ik ’s nachts moest plassen en de vape meenam naar het toilet om even te kunnen vapen.”

‘Vapen is zo anders, zo makkelijk’

Toen Sem ook ‘back-up-vapes’ ging kopen, voor het geval zijn vape eerder op was dan hij had ingeschat, wist hij: dit gaat fout. Ook het feit dat hij ’s nachts vapete, was voor hem een signaal dat hij echt moest stoppen. “In de tijd dat ik sigaretten rookte, heb ik er ’s nachts nooit een opgestoken. Vapen is heel anders. Het is makkelijk, zo binnen handbereik. Je kunt het binnen doen zonder dat mensen het merken. Het is echt verslavend. Niet alleen voor mij, want ik weet ook van andere jongeren dat dit bij hen hetzelfde is. Dat ze ook ’s nachts vapen.”

Dat weet Lillian Goossen ook. Ze is hoofdbehandelaar bij WeQuit, een zorgpraktijk die zich heeft gespecialiseerd met een traject voor stoppen met vapen. Van sommige jongeren die zij en haar collega’s behandelen horen ze dat zij ’s nachts wakker worden en hun vape pakken, vertelt ze. “Ze hebben dan echt hevige trek in een hijsje. De vape leggen ze binnen handbereik, onder hun kussen bijvoorbeeld. Als ze dan een paar trekjes nemen ’s nachts, is die trek weg en kunnen ze weer verder slapen.”

‘Heel erg schrijnend’

Goossen vindt het ‘heel erg schrijnend’ dat dit nu met Nederlandse tieners gebeurt. “Dat kan wijzen op een verslaving. En dat kenden we voorheen alleen van hele verstokte rokers, maar niet van kinderen. En dat komt mede doordat vapen zo makkelijk is. Er is geen drempel meer. Dat zie je ook terug op scholen: daar vapen jongeren tijdens de les even in de toiletten. Dan kon vroeger echt niet met een sigaret.”

Dat maakt dat jongeren versneld verslaafd raken, zegt Goossen. En de gevolgen zijn zichtbaar: jongeren voelen zich constant onrustig, hebben een verminderde concentratie, zijn geagiteerd, agressiever, vaker boos, somberder en angstig. “Het is altijd belangrijk dat je als docent of ouder doorhebt dat deze klachten horen bij de verslaving. Je moet niet boos op het kind zelf worden of ze gaan straffen, maar je zorgen delen en er open met ze over praten.”

En dan zeggen: stop gewoon met vapen, is volgens Goossen te kort door de bocht. “Vraag aan de jongere: wat wil jij zelf? Er moet namelijk wel een veranderwens zijn, anders heeft het al geen zin. Daarna kan je eerst samen kijken of het lukt om te stoppen. Maar wacht niet te lang met het inschakelen van hulp. Dan is de kans van slagen groter en leert de tiener ook begrijpen wat verslaving is en hoe het werkt. En leert ‘ie weerbaar te worden tegen nieuwe verleidingen in de toekomst.”

‘Ga iets anders doen, zoek afleiding’

Sem is inmiddels helemaal gestopt met nicotine en traint sindsdien vijf keer in de week als kickbokser. “Dat is ook mijn tip aan andere jongeren die nog steeds verslaafd zijn: ga gewoon iets anders doen. Je kan wel vapen en je longen kapot maken, maar je hebt maar één lichaam waar je in leeft. Ga daarom iets doen wat je leuk vindt, zoek iets actiefs waar je intensief mee bezig kan zijn en dat afleiding geeft. Ik kan het iedereen aanraden.”

Rutger heeft twee kinderen. Nietsvermoedend verschoonde hij het bed van zijn oudste (14), toen daar een vape uit de kussenhoes kwam rollen. In onderstaande video vertelde hij eerder aan RTL Nieuws hoe lastig het is om zijn kinderen ervan te overtuigen dat stoppen met vapen het beste is: