Een rechtse narcopresident krijgt van Trump gratie, een linkse wordt bedreigd met militair ingrijpen

Terwijl de Amerikaanse president Trump drugssmokkel als voorwendsel gebruikt om het regime in Venezuela onder toenemende militaire druk te zetten, heeft hij deze week in zijn eigen land de celdeur opengezet voor een prominente drugscrimineel uit Honduras. Oud-president Juan Orlando Hernández zat in de gevangenis van Hazelton in West Virginia een celstraf van 45 jaar uit wegens drugshandel. Hij werd veroordeeld omdat hij circa 400.000 kilo cocaïne de Verenigde Staten hielp binnensmokkelen. „Ik duw de drugs in de neuzen van de gringos”, had hij volgens de Amerikaanse justitie gebluft tegen een handlanger.

Wie is deze ‘JOH’, zoals hij in zijn thuisland bekendstaat, en waarom wilde Trump hem vrijlaten?

Bananenrepubliek

In 2001 stapte de in de VS tot jurist opgeleide koffiehandelaar, hotel- en media-ondernemer Juan Orlando Hernández (Gracias, 1968) de landelijke politiek in. Hij was namens de conservatieve Nationale Partij (PN) afgevaardigde voor het district Lempira, aan de grens met El Salvador, in de landelijke volksvertegenwoordiging.

De democratie in Honduras is precair. Militaire regimes en burgerregeringen hebben elkaar in de recente geschiedenis afgewisseld. En dan is er altijd de hand van de machtige nabuur, de Verenigde Staten. Hun invloed op Midden-Amerika in de twintigste eeuw is zo groot geweest, dat de staten daar ‘bananenrepublieken’ werden genoemd, naar het Amerikaanse bedrijf United Fruit Company, dat een beslissende stem had in alles wat in Honduras, maar ook in El Salvador, Guatemala en Nicaragua gebeurde. Mede als gevolg van die door en door corrupte politieke praktijk gaat het land gebukt onder armoede en criminaliteit.

Inzet van het leger

JOH steunde in 2009 een door militairen uitgevoerde en door het Congres goedgekeurde staatsgreep, waarbij de progressieve president Manuelo Zelaya werd afgezet en opgevolgd door de toenmalige voorzitter van het Congres, een partijgenoot van de president. De Amerikaanse regering-Obama, waarin de latere Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton op dat moment buitenlandminister was, steunde die verwijdering van de anti-Amerikaanse Zelaya.

In 2010 werd Orlando Hernández zelf parlementsvoorzitter. Enkele jaren later wilde hij meedoen aan de presidentsverkiezingen, waarbij hij het onder meer opnam tegen de vrouw van de eerder afgezette president Zelaya. Zijn broer Tony, ook afgevaardigde voor het Lempira-district, werd ná hem parlementsvoorzitter.

In 2017 dong JOH opnieuw mee naar het presidentschap, in weerwil van de grondwet die een tweede termijn verbood – net zoals Trump nu regelmatig flirt met een onconstitutionele derde termijn. Zijn speerpunten: ruim baan voor het bedrijfsleven en inzet van het leger bij de ordehandhaving.

Zijn toch al illegale gooi naar een tweede termijn was omgeven door schandalen. De campagnekassen van zijn partij zouden zijn gevuld met geld dat was verdiend door bedrijven bij massale zorgfraude. Bovendien was op dat moment de naam van broer Tony al gevallen in een New-Yorkse rechtszaal, waar een drugssmokkelaar hem aanwees als een belangrijke bondgenoot van de kartels in het landsbestuur. In 2018 werd Tony gearresteerd in Miami, een jaar later werd hij veroordeeld – bij de rechtszaak bleek dat de miljoenen die hij met drugshandel verdiende, deels ten goede waren gekomen aan de Nationale Partij.

Sinaloa-kartel

Op 14 februari 2022, enkele weken na zijn aftreden als president en het aantreden van Xioamara Castro Zelaya, de vrouw van de in 2009 afgezette president, werd het huis van Orlando Hernández in de hoofdstad Tegucigalpa omsingeld door Hondurese politie en agenten van de Amerikaanse drugspolitie DEA. Een dag later besloot hij zich over te geven.

In de aanklacht van het Amerikaanse openbaar ministerie stond dat JOH van 2004 tot „om of nabij” 2022, dus zo ongeveer gedurende zijn hele politieke carrière, had deelgenomen aan een internationale drugsbende. „Hij werkte samen met enkele van ’s werelds meest productieve drugshandelaren om een ​​corrupt en bruut gewelddadig imperium op te bouwen, gebaseerd op de illegale handel in tonnen cocaïne”, aldus de aanklagers. Die meest productieve en gewelddadige drugshandelaren waren vooral de leden van het zogenoemde Sinaloa-kartel. Met de miljoenen die hij zo verdiende, verstevigde hij zijn positie in de Hondurese politiek.

Van de hem opgelegde celstraf van 540 maanden heeft Orlando Hernández er 43 uitgezeten

Van de hem opgelegde celstraf van 540 maanden heeft hij er (inclusief voorarrest) 43 uitgezeten. En toen kondigde president Trump vorige week aan hem gratie te zullen verlenen – één dag voor de Hondurese presidentsverkiezingen van afgelopen zondag. De kandidaat van Orlando Hernández’ partij kreeg daardoor kort voor de stembusgang een electoraal opkontje van Washington (de uitslag is zo krap, dat deze week nog geen definitieve winnaar is aangewezen).

In de achtertuin

Op het eerste gezicht een wonderlijke manoeuvre van de Amerikaanse president, die trots is op het opblazen van bootjes met veronderstelde drugssmokkelaars uit Venezuela en andere Zuid-Amerikaanse landen. En die daarbij niet nalaat de ellendige gevolgen van drugs in de Amerikaanse samenleving te beschrijven en de Venezolaanse president Nicolás Maduro een opper-drugshandelaar te noemen, die het zogenoemde Zonnenkartel zou aansturen.

De huidige voorzitter van het Hondurese parlement Luis Redondo, een partijgenoot van de linkse oud-president Castro Zelaya, zei in reactie op de vrijlating van JOH: „Wat heeft het voor nut dat aanklagers in de Verenigde Staten hun leven riskeren in de strijd tegen drugskartels, als uiteindelijk een drugshandelaar die is veroordeeld voor het overspoelen van de Amerikaanse bevolking met cocaïne, wordt vrijgelaten?”

Maar er is ook een manier om te zien dat Trumps handelwijze ten aanzien van Venezuela en van Honduras juist uit één en dezelfde gedachte voortkomt. Een buitenlanddoctrine die niet veel verschilt van de Monroe-doctrine uit de negentiende eeuw, waar onder Amerikaanse belangen in bananenrepublieken tot diep in de twintigste eeuw desnoods op on-democratische wijze verdedigd worden.

Donald Trump bemoeit zich onder zijn eigen ‘Donroe-doctrine’ intensiever dan veel voorgangers met de ‘achtertuin’ van de VS. Hij zet een hem onwelgevallige president (Maduro) onder druk, inclusief de toestemming aan buitenlandse inlichtingendienst CIA om in Venezuela heimelijke acties uit te voeren. En hij schuift een hem welgevallige politicus terug op het schaakbord van diens land. Ondanks een veroordeling door een Amerikaanse rechter.

Maar Trump had voor dat laatste een afdoende verklaring: de veroordeling van Orlando Hernández zou resultaat zijn van een oneerlijke rechtsgang onder de regering van Joe Biden.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

Waarom je NRC kan vertrouwen