ANPEen Klarna-reclame in Rotterdam

Eerst kopen, later pas betalen: online bestaan dit soort betaaldiensten als Klarna en Riverty al jaren. Maar sinds kort kan dit ook in vrijwel alle fysieke winkels, met de Klarna Card. Sinds de lancering in september hebben al 70.000 Nederlanders de kaart in gebruik genomen, zegt Klarna tegen Nieuwsuur. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) maakt zich grote zorgen over deze nieuwe functie.

“Ik wilde die spullen graag hebben, maar had op dat moment het geld niet.” De nu 24-jarige Laura was 18 toen ze voor het eerst online iets kocht met achteraf betalen. Het begon met kleding, maar vervolgens ook make-up, huidverzorging en een iPad. “Ik dacht steeds: ik betaal het volgende maand wel.”

Maar een maand later had ze het geld ook niet. Uiteindelijk had Laura een schuld van ruim 16.000 euro, onder andere door achteraf betalen bij Klarna en andere diensten.

Dat Klarna nu ook een kaart heeft om te gebruiken in fysieke winkels, voelt voor Laura als “een dikke middelvinger” naar alle jongeren met een schuld. “Of mensen die niet het vermogen hebben om na te denken over de gevolgen als je het niet kan betalen.”

Extra kosten

Het verhaal van Laura staat niet op zichzelf. Ruim een derde van de jongeren maakt regelmatig gebruik van achteraf betalen. Daarover bestaan al langer grote zorgen bij de overheid en schuldhulpverleners. En ook koningin Máxima sprak begin dit jaar haar ernstige zorgen uit. Zij noemde de achteraf-betalen-diensten “een bom die in de samenleving laat ontploffen, zeker bij jongeren”.

De AFM ziet dat een tiende van de jongere klanten van deze betaaldiensten te maken krijgt met extra kosten omdat ze te laat terugbetalen. Dat consumenten deze optie nu ook in fysieke winkels hebben, baart de autoriteit zorgen. “Kopen op krediet wordt hierdoor nog meer wijdverbreid”, zegt Daniëlle de Jager, manager krediet, betalen en sparen bij de AFM.

Klarna zegt in een reactie dat het in de meeste gevallen het beste is om alleen geld uit te geven dat je al hebt. “Maar er zijn situaties waarin krediet nuttig kan zijn, bijvoorbeeld bij de aankoop van cadeautjes die je misschien nog wilt retourneren.”

Strengere regels

Klarna en andere achteraf-betaaldiensten vallen niet onder de strenge eisen voor kredietverstrekkers, zoals een verplichte check in het Bureau Krediet Registratie (BKR) of klanten al eerder schulden hebben gemaakt. “De regels die van toepassing zijn op krediet in Nederland gelden niet voor deze kredieten op achteraf betalen”, zegt De Jager. “Als je binnen drie maanden moet terugbetalen tegen lage kosten, geldt er een uitzondering in de Europese wetgeving.”

Volgend jaar november komt daar verandering in. Dan gelden de strengere kredietregels ook voor betaaldiensten als Klarna. “Dat is een grote stap vooruit”, zegt De Jager. “Want dan kun je, als je al diep in de schulden zit, niet ook nog dit type krediet kan aangaan.” Klarna laat weten dat ze tegen die tijd ook aan die vereiste zullen voldoen.

Hulplijn

Sinds 2020 bestaat er een hulplijn voor mensen met schuldenproblemen. Pauline van Brakel, directeur van de Nederlandse Schuldhulproute, waar de hulplijn onder valt, ziet het aantal jongeren dat bij hen aanklopt toenemen. “Het is heel menselijk om te denken dat je iets over een paar weken wel kan betalen. En die schulden lopen snel op.”

Dat achteraf betalen met Klarna nu ook mogelijk is in winkels, maakt het volgens Van Brakel nog makkelijker om geld uit te geven dat je eigenlijk niet hebt. “We zien nu al dat jongeren ons steeds vaker whatsappen of bellen dat ze problemen hebben door achteraf betalen. Ik vrees dat dat hierdoor alleen maar meer wordt.”

Kopers die kiezen voor achteraf betalen moeten tegenwoordig wel hun leeftijd opgeven, waardoor minderjarigen zouden worden uitgesloten. Jongeren zeiden eerder al tegen de NOS dat die leeftijdscontroles makkelijk te omzeilen zijn.

Levensles

Demissionair minister Eelco Heinen van Financiën vroeg eerder dit jaar aan bedrijven die achteraf betalen aanbieden om dat niet in fysieke winkels te doen. Klarna doet dat nu dus toch. “We zijn in gesprek met alle aanbieders, maar ik kan creditcards ook niet verbieden.”

Heinen erkent de zorgen over problematische schulden bij jongeren. “Daarom komt ook die BKR-registratie en andere checks die erop moeten zitten. Zo proberen we dit in goede banen te leiden.”

Laura heeft haar schulden inmiddels afbetaald. “Ik heb mijn harde les geleerd. Mijn levensles was het eigenlijk.”