Ultraorthodoxe joden, de zogeheten haredim, waren sinds de oprichting van de staat Israël in 1948 vrijgesteld van de militaire dienstplicht. Tot vorig jaar zomer, toen het Israëlische Hooggerechtshof deze uitzonderingspositie teniet deed.

Voortdurend bidden

Dit tot afgrijzen van de ultraorthodoxe gemeenschap. Zij vormen een streng religieuze groep binnen het Jodendom, en geloven dat voortdurend bidden en het bestuderen van de oude joodse wetboeken ook bijdraagt aan de bescherming van het Joodse volk. 

Daarom willen de meesten van hen absoluut niet in het leger dienen. Zij komen niet opdagen als ze worden opgeroepen, slaan op de vlucht naar het buitenland en gingen onlangs massaal de straat op uit protest. Enkelen van hen gingen zelfs over tot het fysiek mishandelen van een politicus, wiens auto ook is vernield.

Veel Israëliërs vinden de speciale behandeling van streng religieuzen oneerlijk. Hoewel die lange tijd werd gedoogd, liep de kwestie weer hoog op door de Gaza-oorlog. Sinds de Hamas-aanslagen van 7 oktober 2023 zijn veel Israëliërs opgeroepen als reservist – sommige al meerdere keren.

“Het zit heel typisch in elkaar”, zegt Peter Malcontent, specialist van het Israëlisch-Palestijns conflict aan de Universiteit Utrecht. “Als jij als ultraorthodoxe religieuze student zegt dat je de hele dag studeert, dan wordt dat betaald door de staat. Maar niemand controleert dat, dus zou je op kosten van de belastingbetaler de dienstplicht kunnen ontduiken. Dat is voor veel Israëliërs moeilijk te verkroppen.”

De ultraorthodoxe bevolking was oorspronkelijk een kleine minderheid, maar is de afgelopen decennia ruim verdubbeld. Haredi-gezinnen hebben relatief veel kinderen, waardoor hun aandeel is gegroeid tot 14 procent van de bevolking, wat neerkomt op ruim 1,4 miljoen mensen.

Momenteel komen zo’n 80.000 ultraorthodoxe mannen van tussen de 18 en 24 jaar oud in aanmerking voor militaire dienst. Het Israëlische leger kan hen goed gebruiken, aangezien het met een groot personeelstekort zit. 

Dringend rekruten nodig

Het leger heeft aangegeven dat het dringend 12.000 rekruten nodig heeft vanwege de druk op de vaste en reservetroepen, door de oorlog tegen Hamas en ‘andere militaire uitdagingen’.

Al zijn er ook ultraorthodoxen die wel willen dienen. Zij worden zoveel mogelijk bijeengebracht in speciale eenheden zonder vrouwen, en krijgen tijd om te studeren en bidden. Het gaat om enkele duizenden ultraorthodoxe mannen.

Ondertussen zit premier Netanyahu in een lastige spagaat. Door de uitspraak van het Hooggerechtshof moet er een nieuwe wet komen die een einde maakt aan de omstreden vrijstelling van de haredim. 

List

Maar de coalitie van Netanyahu leunt op twee ultraorthodoxe partijen, die een belangrijk blok vormen. Zij stapten deze zomer weliswaar uit de regering vanwege de dienstplicht, maar geven nog wel gedoogsteun. De vraag is voor hoe lang nog. 

“Netanyahu moet dus met een list komen”, zegt Malcontent. “Aan de ene kant heeft hij die ultraorthodoxe steun hard nodig, zeker tot de verkiezingen volgend jaar. Maar aan de andere kant zitten in zijn regering ook ook de twee zionistische partijen van ministers Smotrich en Ben-Gvir die juist een nieuwe dienstplichtwet eisen. Het is daarmee een politiek probleem voor Netanyahu. Als hij dit niet oplost, wordt blijven regeren lastig.”

De spanningen lopen hoog op, nu ook de oppositie zich nadrukkelijk begint te roeren. Zij zijn woedend dat het kabinet tot dusver met wetsvoorstellen is gekomen om ultraorthodoxe mannen toch grotendeels vrij te stellen van dienstplicht, ondanks het tekort aan troepen. 

Netanyahu moet dus met een wetsvoorstel komen dat zowel voor- als tegenstanders tevreden moet stellen. Voorlopig lijkt de premier vooral de boel te vertragen. Vlak voordat hij eerder deze week een verklaring zou geven over de controversiële kwestie, zegde hij die af. Sommige critici denken ook dat zijn verzoek tot gratie in zijn corruptiezaak bedoeld is als afleidingsmanoeuvre.

Malcontent: “Het kabinet van Netanyahu zou in principe kunnen vallen. Dan krijg je een situatie van een minderheidskabinet en kan de oppositie om nieuwe verkiezingen vragen. Daar is dan ook een meerderheid voor die dat mogelijk maakt.”