Wie donderdag naar Portugal wil reizen of zich binnen het land wil verplaatsen, moet hoogstwaarschijnlijk een ander plan maken. Voor het eerst sinds 2013 hebben de twee grootste vakbonden van het land, CGTP en UGT, een landelijke staking aangekondigd waaraan massaal gehoor lijkt te worden gegeven. De vakbonden verwachten dat de helft van de Portugese beroepsbevolking mee zal doen.
TAP, de nationale luchtvaartmaatschappij van Portugal, heeft vrijwel alle vluchten geannuleerd. De metro in Lissabon rijdt niet. Andere bussen, treinen en veerboten rijden en varen volgens een minimale dienstregeling. Ook veel medewerkers in de zorg en in de publieke sector hebben aangekondigd hun werk donderdag neer te leggen, net als docenten op scholen en universiteiten.
Waar de staking in 2013 werd georganiseerd uit protest tegen de drastische bezuinigingen op overheidsuitgaven – als voorwaarde om internationale steun te krijgen in de nasleep van de economische crisis – ligt de oorzaak nu ergens anders: bij de voorgestelde hervormingen van de arbeidswet.
Op 24 juli presenteerde de Portugese regering het grootschalige hervormingspakket Trabalho XXI, dat verwijst naar werken in de 21e eeuw. Om mee te gaan met de veranderingen die de globalisering en digitalisering van de wereld met zich meebrengen, moet de arbeidswet op grote schaal gemoderniseerd worden, meent de minderheidsregering van de centrumrechtse premier Luís Montenegro. Het pakket bevat meer dan honderd hervormingen, van het schrappen van drie vrije dagen bij een miskraam en het uitbreiden van de duur van tijdelijke contracten van twee naar drie jaar, tot een verruiming van het aantal werkuren per dag en per week en het intrekken van het jaarlange verbod op inhuur na een ontslagronde.
Lees ook
Grieken staken uit protest tegen werkdag van dertien uur
Flexibilidade is daarbij het kernwoord voor de regering van het Zuid-Europese land, dat voor een groot deel draait op toerisme. Juist in die sector is flexibiliteit belangrijk om de seizoenspieken op te kunnen vangen. Ook denkt de regering dat de hervormingen het concurrentievermogen van Portugal vergroten, regels rondom werving moderniseren en de ruimte bieden om verdiensten meer te belonen.
Kwetsbaarheid
De vakbonden, gesteund door de Communistische Partij, zien vooral één nadeel: de kwetsbaarheid van de werknemer. Ze maken zich bijvoorbeeld zorgen over de voorgestelde regels over overwerken. Nu staat er een hogere vergoeding van minstens 125 procent tegenover een uur overwerk, maar in het nieuwe plan mogen werkgevers hun werknemers 150 uur per jaar laten overwerken, voor het reguliere tarief. Dat kan werknemers met een modaal inkomen jaarlijks 930 euro kosten, schrijft de aan de Universiteit van Harvard verbonden econoom Gonçalo Pessa Costa in de Portugese krant Expresso. Een fors bedrag in een land waar het minimumloon rond de 870 euro schommelt.
Die kwetsbaarheid wordt verder vergroot doordat de regering het makkelijker wil maken werknemers te ontslaan: volgens de hervormingsplannen hoeven werkgevers geen getuigen meer te horen of bewijsmateriaal te onderzoeken als de werknemer daarom vraagt. Ook kunnen werkgevers hun werknemers volgens het plan vragen om tien uur per dag te werken, met een maximum van vijftig uur per week, gedurende drieënhalve maand per jaar.
In het plan mogen werkgevers hun werknemers 150 uur per jaar laten overwerken, voor het reguliere tarief
Dat er grote zorgen over de plannen bestaan, maakten de vakbonden al direct na de presentatie duidelijk. Ze organiseerden verschillende protesten: begin november gingen tienduizenden mensen de straat op in Lissabon om hun ongenoegen te uiten. Volgens een recente peiling is 61 procent van de Portugezen er tegen. Hoewel de regering sindsdien enkele aanpassingen voorstelde, voelden de vakbonden zich onvoldoende gehoord en besloten ze hun plannen voor een massale staking door te zetten.
Of de staking effect zal hebben, moet donderdag blijken. De regering heeft in ieder geval aangekondigd de hervorming nog voor kerst door te voeren, al is de datum van de parlementaire stemming nog niet bekend. Naar verwachting zal de radicaal-rechtse partij Chega premier Montenegro daarbij aan een meerderheid helpen.
Lees ook
Opmars van radicaal-rechts zet niet door bij lokale verkiezingen Portugal, de traditionele partijen blijven aan de macht
Geef cadeau
Deel
Mail de redactie
NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.
De journalistieke principes van NRC