Een „iconisch gebouw” moet het worden, „ambitieus”, dat de regio moet „optillen”. In Eindhoven zal een nieuwe dependance van het Rijksmuseum worden gebouwd: het Rijksmuseum Eindhoven. De gemeente Eindhoven wordt eigenaar van het gebouw, het Rijksmuseum Amsterdam verzorgt met wisselende tentoonstellingen de inhoud. De Nederlandse chipmachinemaker ASML, dat zijn hoofdkantoor bij Eindhoven heeft, wordt ‘founding partner’ van het museum.

Burgemeester Jeroen Dijsselbloem van Eindhoven stelde bij een gezamenlijke persconferentie met het Rijksmuseum en ASML donderdagochtend dat hij 80 miljoen euro als eerste uitgave verwacht om het museum te kunnen bouwen. Daarnaast gaat Dijsselbloem van jaarlijkse exploitatiekosten van 11 tot 12 miljoen euro uit. De financiering is nog niet rond, maar met ASML als partner hopen Eindhoven en het Rijksmuseum ook andere geldschieters aan te trekken, waaronder particulieren, andere bedrijven, en de Rijksoverheid.

De architect zal komend jaar worden gezocht, maar gepland is een gebouw van 3.500 vierkante meter dat komende zes tot acht jaar zal worden gebouwd. Het „museum in het groen”, zo omschrijft directeur Taco Dibbits van het Rijksmuseum Amsterdam donderdag het toekomstige gebouw in Eindhoven. Het Rijksmuseum Eindhoven moet aan de rivier de Dommel, in het parkje naast de TU Eindhoven worden gebouwd. De TU is ook als partner bij het project betrokken. Ook met andere instellingen uit Eindhoven, zoals het Van Abbe Museum, wordt samengewerkt.

Internationaal concept

De plannen ontstonden ongeveer twee jaar geleden. Het Rijksmuseum zocht naar een locatie voor een dependance in Zuid-Nederland om de „collectie zichtbaarder te maken”. Dijsselbloem, sinds 2022 burgemeester, was op hetzelfde moment op zoek naar manieren om „de voorzieningenopgave in Eindhoven te verbeteren”. De stad beleeft volgens hem economisch „een enorme dynamiek”. Daarom moet nu de „kwaliteit van leven” hoger worden voor nieuwe bewoners en bezoekers: „We moeten ambitieus zijn, want als we kleine stapjes zetten dan lopen we achter.” Dit museum zou de „eerste topvoorziening ten noorden van het spoor” in Eindhoven worden, aldus Dijsselbloem.

Vier weken geleden zegde ook ASML toe mee te doen, waarmee het nieuwe plan de belangrijkste eerste geldschieter had gevonden. Volgens oud-politicus Frank Heemskerk, nu vicepresident public relations and countries bij ASML, sprak vooral het thema ASML aan. Het Rijksmuseum Eindhoven wil wisselende tentoonstellingen met werken uit de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam tonen, die specifiek draaien rondom het thema ambacht, vakmanschap en creatie.

Met de dependance zet het Rijksmuseum een flinke stap in zijn beleid om elders in het land delen uit de eigen collectie te laten zien. Tussen 2002 en 2014 had het Rijks al een dependance op Schiphol. Sinds 2018 leent het museum onder de titel ‘Schatten uit het Rijksmuseum’ ook werken uit aan kleinere musea in Nederland. Het Rijksmuseum wil met deze dependance niet alleen bewoners in de regio Eindhoven bereiken, maar ook bezoekers uit België, Duitsland en Noord-Frankrijk, zegt Dibbits.

Nieuw is het concept van een museumdependance allerminst; het Rijksmuseum volgt een internationale aanpak. De Britse Tate heeft vestigingen in Liverpool (1988) en Cornwall (1993), het Amerikaanse Guggenheim museum heeft sinds 1997 een vestiging in het Spaanse Bilbao, en het Louvre heeft behalve sinds 2017 een vestiging in Abu Dhabi ook in 2012 in het Noord-Franse Lens een nieuw gebouw neergezet. „We hebben goed gekeken naar de anderen”, zegt Dibbits, maar nu gaat het Rijks volgens hem een eigen invulling hieraan geven.

‘Slimste vierkante meter’

De ontwikkeling van museumdependances wordt soms kritisch omschreven als een vorm van bedrijfsmarketing in de museumwereld, met het museale hoofdgebouw als flagshipstore en de rest als franchises. Maar zowel museumwereld als gemeenten benadrukken de voordelen: musea hopen op meer zichtbaarheid, de regio’s hopen op toeristen en aantrekkelijke voorzieningen voor nieuwe bewoners.

In Brabant zingt het idee van een Rijksmuseum Eindhoven al langer rond. Een dependance van het Rijks zou passen bij de nieuwe status van de stad, stelde een opinieartikel in het Eindhovens Dagblad vorig jaar: „Stad en regio zijn rijp voor een prestigieus museum en worden de komende jaren almaar rijper.” Eindhoven ziet zich als brainportregio, een technologisch knooppunt in Nederland, met bedrijven als ASML en de High Tech Campus (slogan: de „slimste vierkante kilometer van Europa”).

De stad Eindhoven wilde niet wachten tot een plan voor een nieuw museum vanuit de Rijksoverheid zou komen, stelde burgemeester Dijsselbloem donderdag. Eindhoven draait „de volgorde nu om”: het begint zelf met het plan, en met ASML als partner hoopt de gemeente voldoende andere geldschieters te kunnen overtuigen.

Geef cadeau

Deel

Mail de redactie

NIEUW: Geef dit artikel cadeau
Als NRC-abonnee kun je elke maand 10 artikelen cadeau geven aan iemand zonder NRC-abonnement. De ontvanger kan het artikel direct lezen, zonder betaalmuur.

De journalistieke principes van NRC